نکات پزشکی پیرامون نماز

اگر نماز نباشد چه می‌شود؟

نماز تکیه به ثابت است و وقتی در جامعه‌ای نماز نباشد، انسان‌ها تکیه‌گاه ثابتی نخواهند داشت و مسؤولیت ناپذیر خواهند شد و این خود آغاز ناامنی است.

اساس اختلاف انسان‌ها در "امانت‌داری و امانت‌خواهی" است. پدری را فرض کنید که ده فرزند دارد و با بدهی و طلب زیاد از دنیا رفته است. ورثه در مورد اسناد طلب هیچ‌گونه بحثی نداشته و همه مُتّفقُ القُول هستند که باید وصول شوند، اما در مورد اسناد بدهی هر کس حرفی می‌زند. یکی می گوید بی‌خود است! دیگری می گوید از کجا معلوم که درست باشد؟ نفر بعدی می گوید هر کس طلب‌کار است خودش می‌آید.

علوم تجربی و تکنولوژی هم چون اکتسابی است و به انسان قدرت و سلطه می دهند، انسان به آن مانند اسناد طلب نگاه می کند و در آن هیچ‌گونه اختلافی ندارد، اما اگر به انسان کفته شود که خدایی وجود دارد که همه چیزش مال اوست، چون احساس امانت داری و بدهی می کند و احساس می‌کند که از خود چیزی ندارد و سرایدار و بدهکاری بیش نیست، آن را نمی پذیرد!

بشر اگر بگوید که حق سرایداری را ادا نمی‌کند، به تمدنی می‌رسد که نتیجه‌ی آن توسعه براساس عدم امنیت است و آن کوچه‌ی بن‌‌بستی است که راه فرار ندارد! آن چه بشر را از حل مسأله‌ی امنیت ناتوان ساخته، کنار نهادن دین و به تبع آن به کارگیری طبیعت در تمام مسایل اجتماعی و تلاش برای خاموش کردن آتش فشان فطرت و کنار گذاشتن دین از مدیریت اجتماعی است. مشکل شرق و غرب، عدم شناخت ﻋِﻠَّﺔالعِللِ بدبختی‌ها است و در مقابل، موفقیت همه‌ی پیامبران الهی شناخت ﻋِﻠَّﺔالعِلل و انگشت گذاشتن روی آن و آغاز نمودن کار از آن جاست. انبیا می‌گویند که راه دستیابی به امنیت به سان زنجیری است که با آن آب می‌کشند؛‌ اگر حلقه ای از این زنجیر پاره شود، آب کشیدن ممکن نخواهد بود. دستیابی به آب امنیت و تحصیل حیات و سعادت ابدی آن گاه میسر است که تمامی حلقه‌های زنجیر سالم باشند. به همین خاطر قرآن می‌فرماید: «مَن قَتَلَ نَفسَاً بِغَیرِ نَفسٍ أو فَسَادٍ فِی الاَرضِ، فَکَاَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً »

اگر انسان توانست خودش را با فطرت مهار کند،‌ در او احساس مسؤولیت و امانت‌داری بیدار می‌شود و قطره‌ای می شود که در او امنیت به وجود آمده است. با پیوستن این قطره‌ها به هم، اجتماع امین تشکیل می شود؛ اجتماعی که در آن طبیعت انسان ها به وسیله‌ی فطرت مهار گشته است.‌ اما اگر طبیعتِ انسان به وسیله‌ی فطرت مهار نشد،‌ به امنیت دیگران تجاوز می‌کند و اگر عمل او با عکس‌العمل مهار کننده‌ای از خارج روبه‌رو نشود، گسترش می‌یابد. بنابراین لازم است که در انسان مقدمات حس امانت‌داری تقویت شود زیرا از حس امانت‌‌داری است که امنیت ایجاد می‌گردد.

نماز حس امانت‌داری را به انسان یادآوری می‌کند و به او می گوید که هیچ چیزِ او متعلق به خودش نیست و دیگری صاحب اصلی است. نماز نوعی لقاءالله است و قبل از مُردنِ انسان، روابط او را با مبدأ اصلاح می‌کند.

سؤال این است که نماز چه اثری بر انسان می‌گذارد که او را امانتدار می کند و به امنیت می رساند؟ جواب این است که نماز در انسان ایجاد ثبات می‌کند. « اِنَّ الاِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعَاً، اِذَا مَسَّهُ الشَّرُ جَزُوعاً وَ اِذَا مَسَّهُ الخَیرُ مَنُوعَاً، اِلاَّ المُصَلِّینَ، اَلَّذِینَهُم عَلَی صَلَوَتِهِم دَائِمُونَ »:"براستی که انسان سخت آزمند خلق شده است، چون صدمه ای به او رسد عجز و لابه کند و چون خیری به او رسد بخل ورزد، غیر از نماز گزاران، همان کسانی که بر نمازشان پایداری می کنند" به این معنی که در ارتباط با نماز، چون نماز انسان را متّکیِ به ثابت می‌کند حالت انسان در شکست و پیروزی، مواجه شدن با بدی و نیکی و زیادی و کمی، یکی می‌شود و اساس اقتدار انسان همین است. افتخارات به دست آمده در ایران با آن انقلاب بزرگ و هشت سال جنگ تحمیلی و در لبنان با آن همه شهادت طلبی‌ها و مقاومت‌های بزرگ، همه از برکت نماز و تکیه به ثابت است. تمدن امروز دنیا چون متکی به متغیر است، اخلاق متکی به متغیر را به وجود آورده است و انسان برای نجات از این وضعیت راهی جز روی آوردن به خدا و احکام الهی ندارد تا با ایجاد امنیت در درونِ تک تک آدم‌ها‏، امنیت جامعه تأمین شود.

براساس آیه‌ی قرآن که می‌گوید: «اَللهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَ الاَرضِ »:"خدا نور آسمان‌ها و زمین است"، انسان هم مانند زمین که از نور خورشید استفاده می‌نماید، می تواند از نورِ معنویِ خورشیدِ رحمتِ الهی به شرطی که خود را در زوایه‌ی تابش آن قرار دهد استفاده ‌کند. همان طور که می‌دانید با حرکت وضعی و انتقالی زمین و تغییر زوایه‌ی تابش خورشید، شب، روز، فصل‌ها، مناطق منجمد شمالی و جنوبی و مناطق معتدل و استوایی که از نظر وضعیت حیاتی با یکدیگر متفاوتند، ایجاد می‌شود و در خط استوا که زاویه‌ی تابش خورشید نزدیک به عمود است، هیجانات حیاتی به بالاترین سطح خود می‌رسد؛ از این جهت عظیم الجثه‌ترین حیوانات دریایی، خشکی و هوایی در این مناطق به وجود آمده اند که آثار آنان هنوز وجود دارد. همان گونه که اوج شکوفاییِ حیات به دلیل زاویه‌ی تابش نور خورشید با زمین است، تغییرات انسان هم بستگی به زاویه‌ی توجه او به خدا دارد؛ به نحوی که یاد او به انسان اصیل‌ترین حالت ها را می‌دهد.

پاک‌ترین و صمیمی‌ترین وقت‌ها وقتی است که انسان در زاویه‌ی تابش به عمود یاد خدا قرار گیرد. در این حال احساس می کند که صاحب و مالکی دارد که آگاه، بینا، شنوا، عادل، صمیمی، رفیق و دقیق است و عمیق‌ترین خطوط دل را می‌خواند و نجواهای آن را می‌داند. در این حالت انسان با توکل و توجهی که به حضور خدا پیدا می‌کند، به جای غدر و مکر، صدق و صفا و به جای موذی گری و خیانت، راستی و درستی پیشه می‌کند و به جای این که تسلیم زر و زور و تزویر شود و به قدرت‌های فاسد وابسته گردد، سعی در براندازی و مقابله ی با آن‌ها دارد. اما هر چه انحراف انسان از زاویه‌ی تابش نورِ رحمت الهی بیشتر شود، مدت زمان تاریکی و زمستان او بیشتر شده، انجماد و قساوت قلب را فرا می گیرد.

نماز انسان را از زمستان غفلت به بهار ذکر، از حالت قطبی به اعتدال مناطق استوایی، از تاریکی نیمه شبِ خودپسندی، به نور و روشنیِ توجه به خدا و از زمستان مرده‌ی تکبر، به بهار شکوفاییِ حیات انسانی می رساند؛ حیاتی که خود کفایی در "عدالت و انصاف" کاربرد آن است.