((نماز)) حقیقتى است مرکب ، و صورتى است که شرع از امور متفاوت نگارش و تصویر کرده و ما را به اکتساب آمر نموده و روح آن : نیت و قصد قربت و حضور قلب و اخلاص است . اعمال ارکانى آن : تکبیرة الاحرام و رکوع و سجود و قیام به منزله اعضاء رئیسه است ، که به ترک آنها نماز اساسا از میان مى رود و تحقق و صحت آن بدون آنها، ممکن نیست . سایر اعمال واجب آن : از فاتحه و سوره و ذکر رکوع و دو سجده و طماءنینه در آنها و تشهد و سلام دادن و غیر اینها از اعمال واجب است که نماز به ترک آنها از روى عمد نه سهو باطل مى شود. و اعمال مستحب : از قنوت و دعاى افتتاح و تکبیرات بیشتر، علاوه بر تکبیرة الاحرام ، و غیر اینها. آداب مستحب در تمام ارکان نماز وجود دارد، و ترک آنها از روى عمد یا سهو باطل نمى شود، لیکن از حسن و کمال فزونى اجر و ثواب بیرون مى رود، و رعایت آنها در ایجاد حالت خاص بندگى مؤ ثر است ، و آنها عبارتند از: افعال مستحبى و اذکار مستحبى .
پس با رعایت آداب مستحبات ، از مکروهات نماز هم بپرهیزیم ؛ زیرا با انجام مکروهات ، باعث مى شود نمازگزار در حال نماز از یاد خدا باز بماند، از خضوع و خشوع او بکاهد و ثواب نماز او کم شود.
امام خمینى (ره ) در این زمینه مى فرماید: ((کارهایى که ثواب نماز را کم مى کند بجا نیاورد و نیز کارهایى که ثواب نماز را زیاد مى کند بجا آورد.))
یکى از مستحبات مؤ کد، تعقیبات نماز است که در بر آورده شدن خواسته ما تاءثیرى بسزا دارد و منافع دنیوى و اخروى آن بى نهایت است . لازم نیست تعقیب به زبان عربى و از کارى مخصوص باشد، بلکه به هر زمانى انجام یابد نیکو و مطلوب است ؛ اگر چه به طورى که از معصوم رسیده ، عمل شود بهتر و ثوابش بیشتر خواهد بود.
بعد از فراغ از نماز، ولو این که نماز مستحبى باشد، تعقیب مستحب است و این استحباب در نماز واجب ، خصوصا نماز صبح مؤ کدتر است .
مقصود از تعقیب آن است که مشغول دعا و ذکر خواندن قرآن و مانند اینها شود و در تعقیب نماز شرط است که متصل به فراغ از نماز باشد.
ما در اینجا مستحبات نماز از جمله بعضى از تعقیبات ماءثوره را، که با فضیلت خاصى با سندهاى معتبر نقل شده ، مى آوریم . ان شاء الله که مؤ منین با خواندن و مداومت بر آنها به درک حضور خداوند متعال راه یابند؛ زیرا جزاى ذاکر (یاد کننده خدا) همنشینى با حضرت حق است که خود فرمود: انا جلیس من ذکرنى : من همنشین کسى هستم که مرا یاد کند.
عباس عزیزى
حوزه علمیه قم
15 محرم الحرام 1415