تأثیر دعا

قال رسول الله - صلى الله علیه و آله -:التعقیب بعد صلوة الفجر ابلغ فى طلب الرزق

دعاى پس از نماز صبح براى جلب رزق مؤ ثرتر است .(بحارالانوار، ج 85، س 326، مستدرک الوسایل ، ج 1، ص 336)

صلوات بر محمد (ص ) و اهل بیتش

قال الصادق - علیه السلام -کل دعاء یدعى الله - عزوجل - به محجوب عن السماء حتى یصلى على محمد و آل محمد

هر دعایى که خدا با آن خوانده شود، پوشیده است ، بالا نمى رود و به هدف اجابت نمى رسد مگر این که صلوات بر محمد و آل محمد (ع ) همراه باآن باشد (اصول کافى ، - ج 2، ص 493)

فضیلت تسبیح حضرت فاطمه (س ):

قال الصادق - علیه السلام -تسبیح فاطمة الزهراء - علیهاالسلام - فى کل یوم فى دبر کل صلاة احب الى من صلاة الف رکعة فى کل یوم :

تسبیح حضرت زهرا (س ) در هر روز در تعقیب هر فریضه نزد من محبوب تر است از به جا آوردن هزار رکعت نماز در هر روز (ثواب الاعمال ، ص 166)

نماز و دعا:

قال الصادق - علیه السلام -:ان الله - عزوجل - فرض علیکم الصلوات الخمس فى افضل الساعات فعلیکم بالدعاء فى ادبار الصلوات

همانا خداوند نمازهاى پنجگانه را در بهترین ساعتها بر شما واجب کرد، بنابراین بعد از نمازها دعا کنید(بحارالانوار، ج 85، ص 320)

دعاى بعد از نماز

قال الصادق - علیه السلام -من صلى صلوة و عقب الى اخرى فهو ضیف الله و حق على الله ان یکرم ضیفه

هر که نماز فریضه کند و بعد از آن تعقیب بخواند تا نماز دیگر (یعنى به خواندن دعاهایى که بعد از نماز باید خواند و قرائت قرآن و غیره مشغول گردد تا وقت نماز دیگر) پس آن بنده مهمان خدا مى باشد و حق است بر خداى - عزوجل - اینکه اکرام کند مهمان خود را. (بحارالانوار، ج 85 ص 322).

وقت استجابت دعا  

قال الصادق - علیه السلام -یستجاب الدعاء فى اربعة مواطن : فى الوتر و بعد الفجر و بعد الظهر و بعدالمغرب

دعا در چهار وقت به اجابت مى رسد: 1 - در نماز وتر 2 - پس از نماز صبح 3 - بعد از نماز ظهر 4 - پس از مغرب (بحارالانوار، 85، ص 324 روضة المتقین ، ج 12 ص 38).

فضیلت والاى دعاى متصل به نماز

قال على - علیه السلام -من جلس فى مصلاة ثانیا رجلیه یذکر الله - تبارک الله و تعالى - وکل الله - عزوجل - به ملکا یقول : ازدد شرفا تکتب لک الحسنات و تمحى عنک السیئات و تبنى لک الدرجات حتى ینصرف

کسى که درجایگاه نمازش بنشیند، و به ذکر خداى تعالى و به تعقیبات بپردازد خداوند فرشته اى را بر او ماءمور و موکل مى گرداند که به وى مى گوید: اى نمازگزارى که مشغول به دعا هستى ، به شرف و کرامت و فضیلت خود بیفزا (یعنى بیشتر و زیادتر دعا کن ) که از براى تو حسنات ثبت مى گردد و سیئات و بدیهایت محو و نابود مى شود و درجات براى تو افزون مى گردد و این گفتگو ادامه دارد تا وقتى که او از دعا و تعقیباتش فارغ شود (دعائم الاسلام ، ج 1 ص 165).

امام کاظم (ع ) مشغول تعقیب نماز

موسى بن جعفر - علیه السلام - انه یصلى الفجر فیعقب الى ان تطلع الشمس ثم یسجد سجدة ، فلایزال ساجدا حتى تزول الشمس و قد و کل من یترصد اوقات الصلاة فاذا اخبره و ثب یصیل من غیر تجدید وضوء

امام موسى کاظم (ع ) وقتى نماز صبح را به جا مى آورد تا طلوع آفتاب مشغول تعقیب و ذکر خدا مى شد و سالهایى که در زندان بود، غالبا پس از نماز سر به سجده مى گذاشت و تا نزدیک ظهر به دعا و ذکر حمد مشغول بود و چون فرا مى رسد برمى خاست و بدون (نیاز به ) تجدید وضو به نماز مى ایستاد.(بحارالانوار، ج 48 ص 107)

طلب حاجت بعد از نماز:

قال الصادق - علیه السلام -ان الله - عزوجل - فرض علیکم الصلوات فى احب الاوقات الیه فاسئلوا الله حوائجکم عقیب فرائضکم

به درستى که خداوند نمازهاى واجب را در محبوبترین اوقات واجب کرد، پس حاجات خود را بعد از نمازهایتان بخواهید.(بحارالانوار، ج 85 ص 324)

دعا بعد از نماز واجب :

قال الصادق - علیه السلام -الدعاء بعد الفریضة افضل من الصلوة تنفلا

دعاى بعد از نماز واجب ، از به جا آوردن نماز نافله برتر است .(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ص 962)

دعا در حال دل شکستن

قال الصادق - علیه السلام -اذ رق احدکم فلیدع فان القلب لایرق حتى یخلص

وقتى دل شما شکست دعا کنید، زیرا دل تا خالص نگردد نمى شکند. (بحارالانوار، ج 93، ص 345)

نحوه گفتن تسبیح فاطمه زهرا (س )

قال الصادق - علیه السلام -فى تسبیح فاطمة - علیها السلام - تبداء بالتکبیر اربعا و ثلاثین ، ثم التحمید ثلاثا و ثلاثین ثم التسبیح ثلاثا و ثلاثین

در تسبیح فاطمه (س ) باتکبیر (الله اکبر) شروع کرده و سى و چهار مرتبه بگوى ، پس از آن سى و سه بار تحمید (الحمدلله ) و سپس سى و سه مرتبه تسبیح (سبحان الله ). (وسائل الشیعه ، ج 4 ص 1025 ج 2، فروع کافى ، کتاب الصلاة ، ص 342).

 منبع: سایت اندیشه قم

در این بخش به شرح برخی واژگان واصطلاحات در مبحث نماز پرداخته می شود که در ذیل از نظرتان می گذرد.
 

    قبله
 

    "قبله" به معنی "جهت" است وبه این نام نامیده می شود ، زیرا نمازگزار در مقابل آن می ایستد.
 

    معنای اصطلاحی قبله: 
 

   پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مدت 13 سال پس از بعثت در مکه  و چند ماه بعد از هجرت در مدینه به        
 

    امر خداوند متعال به سوی بیت المقدس عبادت می کردند؛ ولی بعد از آن قبله تغییر یافت و مسلمانان مامور شدند که به سوی کعبه نماز بگزارند. 
 

1- نیت:
 نیت به قصد وتوجه نسبت به انجام عمل است ولازم نیست نیت را از قلب خود رابگذراند یا مثلا به زبان بگویدکه 4 رکعت نماز ظهر می خوانم قربه الی الله وبنابر احتیاط واجب نیت نماز را به زبان تلفظ نکند به خصوص نماز احتیاط که هنگام شک خوانده می شود.
 

2- تکبیره الاحرام :
  مراد از گفتن (الله اکبر) در اول هر نماز (پس از نیت ) واجب ورکن است واین گفتن (الله اکبر)را تکبیره الاحرام یا تکبیر افتتاح می گویند.
به این دلیل این تکبیر به تکبیره الاحرام نامیده شده ، زیرا نماز گزاربه وسیله این تکبیر انجام آنچه نماز را باطل می کند وبرخویش حرام می کند. همچنان که حاجی با پوشیدن لباس احرام مٌحرم می شود ووارد حرم الهی می گردد نماز گزار هم با گفتن این تکبیر محرم شده ووارد حرم نماز می گردد.

3- رکوع :
 

در هررکعت بعد از قرائت باید به اندازه ای خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد این عمل را رکوع می گویند.

4- سجده :
 آن است که انسان پیشانی را به قصد تعظیم بر زمین بگذارد.
 

5- تشهد : 
 

در رکعت دوم تمام نمازهای واجب ورکعت سوم نماز مغرب ورکعت چهارم نماز ظهر وعصر وعشا باید انسان بعد از سجده دوم بنشیند ودر حال آرام بودن بدن تشهد بخواند.
 

واجبات تشهد:

1- گفتن شهادتین :
اشهد ان لا اله الا الله وحده لاشریک له واشهد ان محمدا عبده ورسوله
2- صلوات بر محمد وآل محمد:
اللهم صل علی محمد وآل محمد
4- نشستن به اندازه ذکر تشهد
5- ترتیب ؛ یعنی اول شهادت به یگانگی خداوند وسپس شهادت به نبوت پیامبر اکرم (ص)وسپس صلوات بر محمد وآل محمدعلیهم السلام
6- موالات وپشت سرهم بودن  اذکار تشهد
7- خواندن تشهد با قرائت صحیح عربی
 

6- سلام :
 

بعد از تشهد رکعت آخر نماز ، مستحب است در حالی که نشسته وبدن آرام است بگوید : السلام علیک ایها النبی ورحمه الله وبرکاته  واین جمله جزء سلام های نماز نیست بلکه از توابع تشهد ومستحب می باشد ؛ ولی بنابر احتیاط مستحب ترک نشود وسلام واجب یکی از دوصیغه زیر است :
1- السلام علینا وعلی عبادالله الصالحین
2- السلام علیکم ورحمه الله وبرکاته  که کلمات " ورحمه الله وبرکاته " بنابراحتیاط مستحب گفته می شود که اگر سلام اول" السلام علینا" رابگوید بنابر احتیاط واجب باید بعد از آن سلام آخررا نیز بگوید واماگر سلام آخررا انتخاب کند کفایت می کند.

7- ترتیب :
 

واجب است افعال واذکار نماز را به ترتیب به جا آورد به این که مقدم نماید تکبیره الاحرام را برقرائت ، وقرائت را بررکوع ورکوع را برسجود وهمچنین تا آخر نماز ، واگر عمدا برخلاف ترتیب عمل کند موجب بطلان نماز می گردد.

8- موالات :
 انسان باید افعال واذکار نماز را با موالات ؛ یعنی پشت سرهم انجام دهد .
 

* از شماره 1تا 6 برگرفته از کتاب احکام عمومی اثر محمد وحیدی
 

 تکتف در نماز !!
 

یکی از واژگان مصطلح ، که در میان برادران اهل سنت رایج است ، "تکتف" است نظر به رسالت پایگاه صلات در جهت تنویر افکار عمومی این موضوع به اجمال مورد بررسی قرار می گیرد که درذیل از نظرتان می گذرد:
 

نمازگزاردن به صورت دست‏بسته از نظر شیعه :
 

نماز گزاردن به صورت دست‏بسته(قبض یا تکتف )، در فقه امامیه بدعت وحرام است.
 

 امیر مؤمنان مى‏فرماید:«لا یجمع المسلم یدیه فی صلاته وهو قائم بین یدی الله یشبه باهل الکفرمن المجوس‏» (1) : 
 

نمازگزار دستهاى خود را در حالیکه در برابر خدا ایستاده است روى هم قرار ندهد که با این عمل، شیوه مجوسیان کافر را حکایت مى‏کند. 
 

ابوحمید ساعدى، صحابى بزرگ، براى گروهى از صحابه که در میان آنان ابو هریره دوسى، سهل ساعدى، ابو اسید ساعدى، ابو قتاده، حارث بن ربعى و محمد بن مسلمه نیز حضور داشتند، کیفیت انجام نماز را از رسول خدا حکایت کرد و نیز از مستحبات ریز و درشت آن نام برد، ولى از چنین عملى (دست روى دست نهادن در نماز) سخن به میان نیاورد. 
 

(2) بدیهى است اگر شیوه پیامبر ولو احیانا چنین بود، او یادآور مى‏شد، ویا حاضران تذکر مى‏دادند.مشابه حدیث‏ساعدى، از زبان امام صادقعلیه السلام به وسیله حماد بن عیسى نیز در کتابهاى حدیثى ما نقل شده است.(3) 
 

از حدیث‏سهل بن سعد استفاده مى‏شود که دست‏بسته نماز خواندن، بعد از پیامبر به وجود آمده است، زیرا مى‏گوید: «کان الناس یؤمرون‏»: به مردم دستور مى‏دادند. چه، اگر این کار دستور پیامبر بود، آن را به پیامبر نسبت مى‏داد.(4)
پى‏نوشتها
 

1. وسائل الشیعه، ج 4 باب 15 از ابواب قواطع نماز، حدیث 7.
2.بیهقى، سنن: 2 / 72، 73، 101، 102; ابو داود سنن: 1 / 194، باب افتتاح الصلاة، حدیث 730، تزمذى، سنن: 2 / 98، باب صفه الصلاة.
3. وسائل الشیعه: 4، باب 1 از ابواب افعاغل الصلاه، حدیث 81.
4. فتح البارى: 2 / 224 و سنن بیهقى: 2 / 28.
منشور عقاید امامیه صفحه /279استاد جعفر سبحانى

ادعیه حین وضو
 
دعاهایى که موقع وضو گرفتن مستحب است‏
 

مسأله 264- کسى که وضو مى‏گیرد مستحب است موقعى که نگاهش به آب مى‏افتد
بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً»
و موقعى که پیش از وضو دست خود را مى‏شوید
بگوید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنی مِنَ التَّوّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرینَ»
و در وقت مضمضه کردن یعنى آب در دهان گرداندن
 بگوید: «اللَّهُمَّ لَقِّنی حُجَّتی یَوْمَ أَلْقاک وَ أَطْلِقْ لِسانی بِذِکْرِکَ»
و در وقت استنشاق یعنى آب در بینى کردن
بگوید: «اللَّهُمَّ لا تُحَرِّمْ عَلَىَّ ریحَ الْجَنَّةِ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَشَمُّ رِیحَهَا وَ رَوْحَهَا وَ طِیبَها»
و موقع شستن رو
بگوید: «اللَّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِی یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوهُ وَ لا تُسَوِّدْ وَجْهِی یَوْمَ تَبْیَضُّ فِیهِ الْوُجُوهُ»
و در وقت شستن دست راست
بخواند: «اللَّهُمَّ أعْطِنی کِتابی بِیَمِینی وَ الْخُلْدَ فی الْجِنَانِ بِیَساری وَ حاسِبْنی حِسَاباً یَسِیراً»
و موقع شستن دست چپ
بگوید: «اللَّهُمَّ لا تُعْطِنِی کِتابِی بِشِمِالی وَ لا مِنْ وَراءِ ظَهْرِی وَ لا تَجْعَلْهَا مَغْلُولَةً الى‏ عُنُقی وَ اعُوذ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النّیرانِ»
 و موقعى که سر را مسح مى‏کند
بگوید: «اللَّهُمَّ غَشِّنی بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عَفْوِکَ»
و در وقت مسح پا
بخواند: «اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِی عَلَى الصِّراطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الاقْدامُ وَ اجْعَلْ سَعْیی فی ما یُرْضِیکَ عَنّی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْاکْرَامِ».
 

** توضیح المسائل امام خمینی

قبله
معنای لغوی قبله:
"قبله" به معنی "جهت" است وبه این نام نامیده می شود ، زیرا نمازگزار در مقابل آن می ایستد.
معنای اصطلاحی قبله:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مدت 13 سال پس از بعثت در مکه  و چند ماه بعد از هجرت در مدینه به امر خداوند متعال به سوی بیت المقدس عبادت می کردند؛ ولی بعد از آن قبله تغییر یافت ومسلمانان مامور شدند که به سوی کعبه نماز بگزارند
مواردی که رعایت قبله واجب است
اول: نمازهای واجب یومیه وقضای آنها ونماز احتیاط وسجده وتشهد فراموش شده وهمچنین تمام نمازهای واجب واما نمازهای مستحبی در غیر حال راه رفتن وسواری رعایت قبله شرط صحت آنها است واما درحال راه رفتن وسواری لازم نیست رو به قبله باشدواما نسبت به سجده  سهو مورد اختلاف است بعضی از فقها احتیاط لازم دارند وبعضی مانند حضرت امام قدس سره احتیاط مستحب دارند.

کیفیت رو به قبله بودن در نماز
مساله : کسی که نماز واجب را ایستاده می خواند ، باید طوری بایستد که بگویند روبه قبله ایستاده وبیشتر فقها وحضرت امام فرموده اند : لازم نیست زانوهای او ونوک پای او هم رو به قبله باشد وبعضی فرموده اند : بنابر احتیاط واجب باید زانوها وانگشتان پای او هم رو به قبله باشد .
مساله : کسی که باید نشسته نماز بخواند ، اگر نمی تواند به طور معمول بنشیند ودرموقع نشستن ،کف پاها را به زمین می گذارد،باید در موقع نماز صورت وسینه وشکم او رو به قبله باشد واما نسبت به ساق پا اختلاف است بعضی از فقها وحضرت امام فرموده اند:لازم نیست ساق پای او رو به قبله باشد وبعضی فرموده اند : باید ساق پای او رو به قبله باشد .
مساله :
کسی که نمی تواند نشسته نماز بخواند ، باید در حال نماز به پهلوی راست طوری بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد ، واگر ممکن نیست باید به پهلوی چپ طوری بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد، واگر این را هم نتواند باید به پشت بخوابد به طوری که کف پای او رو به قبله باشد.
در حال احتضار (جان دادن)
مسلمانی را که محتضر است مرد باشد یازن ، بزرگ باشد یا کوچک، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف به قبله باشد ، واگر خواباندن او کاملا به این طور ممکن نیست بنابراحتیاط واجب تا اندازه ای که ممکن است باید به این دستور عمل کنند ، وچنانچه خواباندن او به هیچ قسم ممکن نباشد به قصد احتیاط او را رو به قبله بنشانند و اگر آن هم نشود باز به قصد احتیاط او را  به پهلوی راست یا به پهلوی چپ ، رو به قبله بخوابانند.

درحال نماز برمیت
کسی که به میت نماز می خواند ،باید رو به قبله باشد ونیز واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند، به طوری که سر او به طرف راست نمازگزار وپای او به طرف چپ نماز گزار باشد.

در حال دفن میت
میت را باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد.

در حال ذبح ونحر حیوانات
در موقع سر بریدن ، باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد.

مواردی که رعایت قبله مستحب است:

1- در حال دعا 2- در حال قرائت قرآن  3- در حال ذکر 4- در حال تعقیب نماز 5- در حال سجده ی شکر    6- در حال سجده واجب قرآن  7- مطلقا در حال نشستن

مواردی که رو به قبله بودن حرام است

 
مساله : موقع تخلی باید طرف جلو بدن ؛ یعنی شکم وسینه رو به قبله وپشت به قبله نباشد{بنابراین در هواپیما وقطار باید همین معنا را رعایت کند} واحتیاط واجب آن است که بچه را در وقت تخلی رو به قبله یا پشت به قبله ننشانند؛ ولی اگر خود بچه بنشیند ، جلو گیری از او واجب نیست.

مواردی که رو به قبله بودن مکروه است

 
1-در حال پوشیدن شلوار 2- در حال جماع (همبستری) 3-در هر حالی که منافات با قبله داشته باشد.
 

را ه های تشخیص قبله
 

1- علم (یقین):

که اگر کسی علم به قبله بودن یک جهت پیدا کرد، بایستی حکم به قبله بودن آن طرف نماید.

2- شهادت دو نفر شاهد عادل : به شرطی که شهادت آنان از روی حس و مشاهده باشد که در این صورت ولو شهادت آنان یقین هم نیاورد،جایگزین یقین می شود.
3- به گفته کسی که از روی قواعد علمی قبله را تشخیص می دهد و گفته او اطمینان آور هم باشد.
4- ظن و گمان : که اگر هیچ کدام از سه مرحله قبلی وجود نداشت نوبت به مرحله چهارم می رسد که عمل کردن به ظن و گمان باشد و آن هم از هر راهی به دست آید، چه از راه محراب مسجد یا قبرهای مسلمانان باشد و چه از گفته صاحب خانه و چه از راه خورشید و ستاره و قطب نما باشد؛البته باید توجه داشت که در صورتی می تواند به گمان عمل کند که نتواند گمان قوی تری پیدا کند والا بایستی گمان قوی تر را تحصیل نماید؛ مثلا اگر مهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پیدا کند، ولی بتواند از راه دیگرگمان قوی تر به دست آورد،نباید به حرف او عمل نماید.
کسی که نمی داند قبله کدام طرف است 1- کسی که تمام اطراف در نظر او مساوی است و وقت نماز هم وسعت دارد و فقط یک نماز هم باید بخواند، مانند نماز صبح ، دراینجا وظیفه اش روشن است و باید چهار نماز به چهار طرف بخواند.
2- در صورتی که وقت نماز وسعت دارد و تمام اطراف در نظر او مساوی است و باید دو نماز بخواند؛ مانند ظهر و عصر یا مغرب و عشا، در اینجا این دو نماز را به دو صورت می تواند بخواند:
الف) ابتدا نماز اول را به چهار طرف می خواند و بعد نماز دوم را شروع می نماید و در هنگام خواندن نماز دوم لازم نیست که آن را از همان طرفی که نماز اول را شروع کرده است ، شروع نماید.
ب) نماز اول را به هر طرف خواند به دنبال آن ، نماز دوم را به همان طرف می خواند و خواندن نماز دوم به طرف دیگر جایز نیست ، ولی احتیاط مستحب آن است که روش اول انتخاب شود.
3- که در این صورت به هر چند طرف که وقت اجازه می دهد، نمازش را می خواند.
4- باید نماز اول را به چهار طرف خوانده و کسری را به نماز دوم بدهد، یعنی به هر چند طرف که وقت دارد،نماز دوم را بخواند.
5- در این صورت آخرین نمازی که می خواند، به نیت عصر و نمازهای قبلش را به نیت ما فی الذمه بخواند.
6- چهار رکعت آخر را به نیت عشا و بقیه وقت قبلی را به نیت نماز مغرب به هر چند طرف که می تواند،بخواند.
7- اگر می داند که قبله در چند طرف است ، باید فقط به همان اطرافی که یقین به قبله بودن یکی از آنها دارد، نماز بخواند.
8- حضرت امام صورت گمان را هم به صورت یقین داشتن ملحق فرموده اند. یعنی به هر چند طرف که گمان به قبله بودن آنها دارد، فقط به همان اطراف نماز بخواند ولکن بنا بر احتیاط مستحب صورت گمان به صورت تحیر و شک ملحق گردد.
 

  نماز در هواپیما در حال پرواز
 

نماز در حال پرواز با رعایت رو به قبله بودن جایز است واگر در حال رو به قبله بودن داخل نماز شود وهواپیما به راست یابه چپ انحراف پیداکند، اگر بعد از سکوت از قرائت وذکر ، به طرف قبله برگردد نمازش صحیح است اگر چه گردیدن او به طور تدریجی منتهی به این شود که مقابل طرف اول قرار بگیرد  واما اگر به طور کامل پشت به قبله نماید سپس برگردد نمازش باطل است ؛ بنابر این اگر در هواپیمایی که از مکه یا کعبه مکرمه می گذرد نماز بخواند نماز باطل است ، زیرا حفظ رو به قبله بودن ممکن نیست  واما اگر در اطراف مکه پرواز می کند ونمازگزار به طور تدریجی صورتتش را به طرف قبله قرار می دهد نماز صحیح است.
 

منبع : احکام عمومی نماز  ج1 ، تالیف محمد وحیدی /مرکز نشر هاجر (مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران)
      : احکام نماز ، نویسنده : محمد وحیدی

در شرع انور اسلام علاوه از برخی نمازها که انجام آن‌ها بر همه مکلفین واجب و یکسان است، نمازهای مستحبی بسیاری نیز تشریع شده است که انجام آن‌ها برای تقرب بیشتر به خداوند و نیز برخی دیگر از خواص دنیوی یا اخروی توصیه شده است.
در یادداشت فقهی این هفته، احکام نمازهای مستحبی را به همراه طریقه خواندن نماز شب بیان خواهیم کرد. امید است خداوند متعال توفیق نماز مستحبی از جمله نماز شب را به همه ما عطا فرماید.

* برخی از خصوصیات نمازهای مستحبی

- تمام شرایط نمازهای واجب از جمله پاک بودن بدن و لباس، غصبی نبودن آن‌ها، طهارت وضویی و در صورت لزوم غسل و دیگر شرایط نماز واجب، در نمازهای مستحبی هم باید رعایت شود.
پس نماز مستحبی بدون وضو یا با لباس نجس، مثل نماز واجب، باطل است. (البته در مورد رو به قبله بودن، ایستاده بودن و خواندن سوره مطالبی خواهد آمد).
- انسان می‌تواند در حال توانایی و اختیار هم نماز مستحبی را نشسته بخواند. البته در این صورت ثواب و ارزش آن نصف نماز در حالت ایستاده است؛ پس اگر کسی بخواهد به ثواب کامل برسد باید دو برابر نماز بخواند تا ثواب کامل را درک کرده باشد. (البته از آنجا که نماز مستحبی چهار رکعتی نداریم باید نمازهای اضافه شده را در هر دو رکعت سلام داد یعنی دو رکعت دو رکعت خواند). مثلاً نافله نماز صبح دو رکعت است که اگر کسی بخواهد نشسته بخواند و ثواب کامل هم به او برسد، می‌تواند دو تا دو رکعتی در حالت نشسته بخواند، و البته می‌تواند به همان دو رکعت نشسته هم با نصف ثواب اکتفا کند.
البته اگر نماز مستحبی را نشسته بخواند اما یک یا دو آیه از سوره را در حالت ایستاده بخواند مثل آن است که نماز را از ابتدا ایستاده خوانده است. مثلاً اگر بعد از سوره حمد (در حالت نشسته) شروع به خواندن سوره توحید کند و هنگامی که به آیه «لم یلد و لم یولد» رسید بایستد و تا آخر سوره را ایستاده بخواند، مثل آن است که از ابتدا ایستاده خوانده و لازم نیست تعداد رکعات را دو برابر بکند. این طریقه در آن دسته از نمازهای مستحبی مفید است که دارای سوره‌های زیادی هستند (مثلاً صد تا سوره توحید) که می‌تواند تمام سوره‌ها را جز سوره آخر نشسته بخواند و سوره اخیر را ایستاده بجا آورد که خداوند عالم با کرم و بزرگواری خود، از او به عنوان ایستاده قبول خواهد فرمود.
- اگر انسان نماز مستحبی را در حالت نشسته یا ایستاده می‌خواند و از جهت قبله هم اطلاع دارد، باید نماز را رو به قبله بخواند. اما اگر در خالت راه رفتن می‌خواهد نماز مستحبی بخواند، لازم نیست رو به قبله باشد. در این حالت رکوع و سجود را با اشاره سر بجا می آورند و برای سجود سر را کمی بیشتر از رکوع خم می‌کنند.
- تمامی نمازهای مستحبی دو رکعتی هستند، مگر نماز وتر که یک رکعتی است و آخرین رکعت نماز شب محسوب می‌شود. بنابراین خواندن یک رکعت به نیّت یکی از معصومین برای برآورده شدن حاجات و نگه داشتن رکعت دیگر برای وقتی که حاجات آن‌ها روا شود، نامشروع است.
- نمازهای مستحبی سوره ندارند، یعنی می‌توان بعد از حمد رکوع را انجام داد؛ البته اگر سوره بخوانند فضیلت بیشتر دارد. البته اگر کسی بخواهد برخی از نمازهای مستحبی که مثلاً در مفاتیح‌الجنان یا دیگر کتاب‌های دعا آمده و سوره یا سوره های خاصی دارد را به جا آورد و به ثواب مخصوص آن‌ها نائل شود، باید سوره های گفته شده را بخواند. اما در نوافل روزانه و نماز شب و نیز نماز مستحبی که انسان با اختیار خود می‌خواند، خواندن سوره لازم نیست.
- قطع کردن نماز مستحبی قبل از پایان نماز حرام نیست؛ اما قطع کردن نماز واجب، حرام است.

1 ـ امام جواد علیه السّلام :
هرگاه پیامبر صلّى الله علیه و آله از نمازش فارغ مى شد مى گفت: خدایا، آنچه را کرده و مى کنم، نهان و آشکار کرده ام، اسراف بر خود را و آنچه را که تو بهتر از من مى دانى، بر من بیامرز. خدایا تو پیش از همه و پس از همه هستى، جز تو خدایى نیست . به داناییت بر نهان و به تواناییت بر همه خلقت سوگند، تا آنگاه که زندگى را برایم بهتر مى دانى، مرا زنده نگاه دار و آنگاه که مرگ را برایم بهتر مى دانى، مرا بمیران . خدایا ، همانا من بیم از تو را در نهان و آشکار ، سخن حق را در خشم و خشنودى و میانه روى را در تنگدستى و توانگرى، از تو مى خواهم. نعمتى تمام ناشدنى و روشنى چشمى ناگسستنى را از تو مى خواهم . خشنودى به حکم تو، مرگى مبارک پس از زندگى و زندگانى آرام پس از مرگ، لذت نگاه به تو و شوق دیدارت و ملاقات تو بى رنجى گزنده و فتنه اى گمراه کننده را، از تو مى خواهم. خدایا ، ما را به زینت ایمان، مزیّن کن و راهنما و رهیافته قرار ده. خدایا ، ما را در میان آنان که ره نمودى، ره بنما . خدایا ، همانا من اراده قوى بر یافتن راه راست و و پایدارى در کار و استوارى در راه حق را از تو مى خواهم. سپاسگزارى نعمتت را، سلامتى کامل و اداى حقت را مى خواهم. اى پروردگار من ، دلى پیراسته و زبانى راستگو از تو مى خواهم. از آنچه که مى دانى آمرزش مى طلبم و نیکوترین آنچه که مى دانى از تو مى خواهم و از بدى آنچه مى دانى به تو پناه مى برم ، که تو مى دانى و ما نمى دانیم و تو به نهانها بسیار دانایى[1].

2 ـ ابو ایّوب انصارى:
در پشت سر پیامبرتان صلّى الله علیه و آله نماز نگزاردم ، جز اینکه هرگاه نمازش را به پایان مى برد ، مى شنیدم که مى گوید: خدایا همه خطاها و گناهانم را بیامرز، خدایا نعمتت را بر من ارزانى دار، مرا زنده بدار و روزیم ده و به کارها و خویهاى شایسته رهنمونم کن که جز تو به شایسته هاى آن دو (کارها و خویها) ره نمى نماید و جز تو از زشتهاى آن دو ، باز نمى دارد.

3 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ـ به علىّ علیه السّلام ـ :
هرگاه خواستى هر چه را مى شنوى و مى خوانى به یاد بسپارى، این دعا را در پى هر نماز بخوان : پاک و منزّه است آن که به مردمان مملکتش تجاوز نمى کند. پاک و منزه است آن که ساکنان زمین را کیفرهاى گونه گون نمى دهد، پاک و منزه است آن مهربان و بخششگر. خدایا ، در دل من نور و بینش و فهم و دانایى قرار ده، که تو بر هر کار توانایى.

4 ـ اصبغ از امام علىّ علیه السّلام :
هر کس دوست دارد از دنیا برود در حالى که از گناهانش پاک شده آنگونه که زر ناب از تیرگیها پاک مى گردد و هیچکس چیزى به ستم برده را از او مطالبه نکند، در پى هر یک از نمازهاى پنجگانه، تبار نامه خداوند ، قل هو الله احد ، را دوازده مرتبه بخواند . سپس دستانش را بگشاید و بگوید: خدایا به نام پنهان ، پوشیده، پاک، پاکیزه و خجسته ات از تو مى خواهم . به نام بزرگ و چیرگى همیشگیت از تو مى خواهم . اى بخشنده عطاها، اى آزاد کننده اسیران، اى رهایى دهنده مردم از آتش، بر محمّد و خاندان او درود فرست ، از آتش رهاییم ده، آسوده از دنیا ببر و به سلامت وارد بهشت گردان . آغاز دعایم را رستگارى، میان آن را کامیابى و پایان آن را نیکویى قرار ده ، که تنها تو به نهانها بسیار دانایى. سپس فرمود: این از امور نهانى است که پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله به من آموخت و فرمان داد آن را به حسن و حسین نیز بیاموزم.

5 ـ امام صادق علیه السّلام :
پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله روزى به اصحابش فرمود: آیا اگر هر چه لباس وظرف دارید گردآورید وروى هم بنهید، فکر مى کنید به آسمان برسد؟ گفتند: نه اى پیامبر خدا، فرمود: آیا شما را به چیزى راهنمایى نکنم که ریشه اش در زمین و شاخه اش در آسمان باشد؟ گفتند: چرا، اى پیامبر خدا. فرمود: هر یک از شما که از نماز واجبش فارغ شد ، سى بار بگوید: «و خدا پاک و منزّه است، سپاس براى خداست و جز خداوند، هیچ خدایى نیست و خدا بزرگتر است». همانا ریشه این ها در زمین و شاخه آن ها در آسمان است. آن ها خرابى، آتش، غرق شدن، در چاه افتادن، خوراک درنده شدن، مرگ بد و بلاى آسمانى را که در آن روز بر بنده فرود مى آید ، دفع مى کنند و آن ها ماندگارند.

6 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله :
در پى هر نماز مى گویى: خدایا از نزد خود مرا ره بنما و از فضل و بخششت بر من فرو ریز و از رحمتت بر من بگستر و از برکتهایت ، بر من فرو فرست.
7 ـ امام علىّ علیه السّلام ـ از دعاى ایشان پس از نماز واجب ـ :
خدایا ، براى تو نماز گزاردم و حال آنکه مى دانى در نمازم، نقص و شتاب و فراموشى و غفلت و کسالت و سستى و از یاد بردن و ریا و خودنمایى و شک و دورى و گمان و عُجب و اندیشه کردن و فروگذاشتن از کمال واجبت ، مى باشد. اى خداى من ، از تو مى خواهم بر پیامبر و خاندانش درود فرستى و نقص نمازم را به تمام ، و شتابم را در آن به تأمل و استوارى و فراموشى ام را به بیدارى و غفلتم را به مواظبت و کسالتم را به نشاط و سستى ام را به پایدارى و از یاد بردنم را به یادداشتن و دورى ام را به کشش و ارتباط و ریایم را به اخلاص و خودنمایى ام را به پوشاندن و شکّم را به یقین و گمانم را به حجّت و اندیشه ام را به فروتنى و تحیّر و فروماندنم را به فرمانبردارى ، تبدیل فرمایى .همانا براى تو نماز گزاردم و به تو روى کردم و به تو ایمان آوردم و تو را قصد کردم . پس در نماز و دعایم ، رحمت و برکت قرار ده که زشتیهایم را بپوشاند و جایگاهم را گرامى دارد و رویم را سفید گرداند و عملم را پاکیزه کند و بار گناهم را سبک گرداند. خدایا ، با آن، سنگینى ام را سبک گردان و آنچه را نزد توست بهتر از آنچه از من مى بُرى ، قرار ده.
سپاس خداوندى که واجبى را از من ادا کرد که از نمازهاى واجب و نوشته شده بر مؤمنان بود . اى خداوند، اى بخشنده ترین بخشندگان.
8 ـ هر کس مى خواهد پیمانه اش را تمام گیرند، پس در پى هر نماز بگوید: پاک ومنزّه است پروردگارت، پروردگار عزّت، از آنچه مى گویند وسلام بر پیامبران و سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است.

9 ـ امام باقر علیه السّلام :
کمترین چیزى که از دعا ، پس از (نماز) واجب کفایت مى کند ، این است که بگویى: خدایا ، همانا من هر نیکى را که به آن آگاهى دارى، از تو مى خواهم و از هر بدى که به آن دانایى، به تو پناه مى برم. خدایا، همانا من آسایش در همه کارهایم را از تو مى خواهم و از رسوایى دنیا و عذاب آخرت به تو پناه مى برم[2].

10 ـ امام صادق علیه السّلام :
هر کس در پى نماز واجب بگوید: «خود و خانواده و فرزندانم و هر کس که نگهداریش با من است را ، به خداى بزرگ و شکوهمند مى سپارم و به خدایى که همه چیز در برابر بزرگى اش وحشت زده و ترسان و خوار است، خود و خانواده، دارایى، فرزندان و هر کس را که نگهداریش با من است مى سپارم». در میان بالى از بالهاى جبرییل در بر گرفته وخود و خانواده و داراییش حفظ مى شود.
11 ـ دعایى است که در پى هر نماز خوانده مى شود، پس اگر بیمارى و رنج و دردى دارى ، هرگاه نمازت را به پایان بردى ، هفت بار با دست، سجده گاهت را مسح کن و این دعا را بخوان و دستت را بر جاى درد بکش و بگو: «اى کسى که زمین را بر آب و هوا را با آسمان نگه داشت و براى خود زیباترین نامها را انتخاب کرد، بر محمّد و خاندانش درود فرست و براى من اینگونه و آنگونه کن و این و آن را روزیم ده و از فلان و بهمان سلامتى ام بخش.
12 ـ خطاب به کسى که گفت: فدایت شوم، پیروان تو مى گویند: همانا ایمان دو گونه است: ماندگار و نماندنى . پس چیزى به من بیاموز که اگر آن را بگویم، ایمانم کامل شود ، ـ فرمود : در پى هر نماز واجب بگو: خشنودم به اینکه، خداوند، پروردگارم؛ محمّد، پیامبر؛ اسلام ، دین؛ قرآن، کتاب؛ کعبه ، قبله و علىّ ولىّ وامامم باشد. و به امامت حسن و حسین وامامان (صلوات الله علیهم) خشنودم . پس آنان را نیز از من خشنود کن که تو بر هر کار توانایى.

13 ـ علىّ بن مهزیار:
محمّد بن ابراهیم به ابوالحسن علیه السّلام [3] نوشت: اى سرور من ، اگر صلاح مى بینى، دعایى به من بیاموز که اگر در پى نمازهایم بخوانم خداوند براى من نیکى دنیا و آخرت را گرد آورد. پس امام علیه السّلام نوشت: مى گویى: از بدى دنیا و آخرت و بدى همه دردها، به روى کریمانه ات و عزت زوال ناپذیرت ، پناه مى برم .
________________________________________
(1) در نقل سنن ابى داود و سنن کبرى، تنها تا «جز تو خدایى نیست» آمده است.
(2) الفقیه، و مکارم الاخلاق، در آغاز حدیث، صلوات بر پیامبر و خاندانش را نیز دارند.
(3) به احتمال فراوان، منظور امام هادى علیه السّلام مى باشد.

منبع: موسسه جهانی سبطین(ع)

رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ {البقرة/250}

رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ {آل عمران/8}

ربَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ {آل عمران/147}

رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ {الأعراف/23}

رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ {إبراهیم/41}

رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ {الحشر/10}

در اندیشه اهل بیت علیهم السلام علاوه بر آموزش آداب و رفتارهاى اجتماعى و اخلاقى ،باید فرزندان را با نکات معنوى و تربیت دینى آشنا نمود. لازم است والدین این وظیفه خطیر خود را از همان روزهاى تولد به انجام برسانند.

 نواى دلنشین توحید، اولین آموزه هاى دینى است که روح کودک را طراوت مى بخشد و او را به سوى دین و معنویت سوق مى دهد. زمزمه جملات روح نواز اذان و اقامه به گوش نوزاد از زیباترین و مۆ ثرترین آموزش هاى رهبر عالیقدر اسلام به پیروان خود مى باشد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگامى که حسین علیه السلام به دنیا آمد، رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم ، آن نوزاد مبارک را در آغوش گرفت و در گوش ‍ راستش نواى توحیدى اذان را زمزمه کرد و گوش چپش را با نغمه دلنواز اقامه آشنا نمود. در روز هفتم ولادت ، پیامبر صلى الله علیه و آله دستور داد سر آن نوزاد را تراشیده و هم وزن موى سرش نقره صدقه دادند و گوسفندى براى او عقیقه نمود.( بحار الانوار، ج 43، ص 239)

با رشد جسمانى کودک لازم است ، آموزشهاى دینى نسبت به فهم و درک آنان ، انجام پذیرد. از شش ماهگی که غذای کمکی شروع می شود، اگر هر دفعه قبل از غذا بسم الله بگویید و بعد از غذا دستهای خود و فرزندتان را بالا ببرید و الهی شکر بگویید ، کودک به یک سالگی نرسیده، این عمل شکر خدا را، تکرار خواهد کرد.

امام باقر علیه السلام به فرزندش مى فرمایند: فرزندم ! هرگاه خداوند به تو نعمتى ارزانى داشت بگو :الحمدلله و هرگاه امرى و حادثه اى تو را غمگین و ناراحت نمود بگو: لاحول و لا قوة الا بالله و زمانى که احساس نمودى روزى تو به کندى و سختى مى رسد، بگو: استغفرالله .

پاسخ اول:
«به سبب آن که رو به سمت خانه خدا کردنِ ظواهرِ بدن انسان، مقدمه و وسیله و محرکى است براى روى کردن بواطن انسان به سوى جهت واحدى که همان خانه خدا باشد; همین امر باعث مىشود که قلب انسان از حالت التفات به جهات مختلف خارج شود و تنها به یک سمت که خانه خداست ملتفت شود و این، خود مقدمهاى است براى توجه به صاحب خانه، که خداوند متعال مىباشد.» [55]
پاسخ دوم:
حکمت امر به روى نمودن به سمت خاصى (سمت کعبه)، امتحان کردن بندگان بوده است به این که آیا به هر سمتى که خدا بگوید و به هر نحوى که او بگوید عبادت مىکنند یا نه؟ از این رو خداوند بندگانش را تشویق و تحریک کرد تا کعبه را زیارت کنند و آن را بزرگ بشمرند و به وسیله آن خدا را عبادت کنند تا ببیند که چه کسى مطیع و چه کسى نافرمان است. [56]

بهترین سخن، سخن خداست. خداوند متعال درباره قبولى نماز، معیارى را در قرآن بیان کرده است که با کمى دقت قابل فهم است. در آیه 45 سوره عنکبوت مىفرماید: ( ان الصّلاة تَنْهى عن الفحشاء و المنکر ) .
نشانه قبولى نماز، این است که انسان از گناه دورى کند; زیرا نماز باعث مىشود که انسان به یاد خداوند باشد و این، باعث خوفِ از نافرمانى مىشود. [57]
امام صادق ـ علیهالسلام ـ در روایتى فرموده است: «هر کس دوست دارد بداند نمازش قبول شده یا نه، ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتى باز مىدارد یا نه؟ پس به هر اندازه که نمازش او را از گناه باز بدارد به همان مقدار نمازش قبول واقع شده است.» [58]