تعاریف نماز:

1-       نور مومن

2-       معراج مومن

3-       ستون دین

4-       کلید بهشت

5-       مکمل ایمان

6-       نردبان قرب الهی

7-       بازدارنده از زشتی

8-       گردنه اسلام

9-       مایه تقرب

10-   تابلوی مکتب

11-   داروی نسیان

12-   شرط قبولی اعمال

فلسفه نماز یومیه:

1-       تولد: نماز صبح

2-       جوانی: نماز ظهر

3-       پیری: نماز عصر

4-       اجل: نماز مغرب

5-       مرگ: نماز عشاء

شرط قبولی نماز:

1-       آگاهانه

2-       عاشقانه

3-       خاضعانه

4-       خاشعانه

5-       خالصانه

6-       مستمر

7-       دشمن شکن

8-       دوری از فحشا و منکر

9-       ولایت پذیر

10-   قرائت صحیح

منبع: کتاب نکته‏ها از میان گفته‏ها، مؤلف: شعبان‏علی حیدریان

نماز و اسرار ان

موجبات حواس پرتی در نماز

وقتی از علما در مورد حال خود سوال کند و از نظر آنها نسبت به خود با خبر شود، مقداری مشکل حل خواهد شد.

بالاتر این که، به عمل خود علما نگاه کند و ببیند که آنها هم مثل او این قدر حساسیت دارند یا عملشان بر خلاف او است؟ اگر عملکرد علما را برخلاف خود یافت، پس باید بداند که یقیناً دچار وسواس شده است.

۱. تندخوانی و شتاب زدگی

از موجبات حواس پرتی، تند خوانی و تعجیل در اتمام نماز است، که علت سریع خوانی هم، عدم اهتمام به نماز است. چرا که چنین افرادی، نماز را فقط برای رفع تکلیف می خوانند، لذا با کراهت و بی میلی عبادت را انجام می دهند و در نتیجه احساس خستگی می کنند.

انگیزه تند خوانی، حاضر شدن نزد محبوب کذایی است و از این که چند لحظه ای در نزد کسی که قلبش متوجه او نیست ایستاده، رنج می برد و می خواهد هر چه سریعتر به طرف کسی یا کاری که دوست دارد پرواز کند.

اگر کسی قلبش متوجه خدا باشد و از این حضور راضی باشد، لزومی برای تندخوانی و فرار از نماز نمی بیند، چون در محضر کسی است که باید باشد، لذا تمام حواسش را متمرکز به محبوب واقعی می نماید.

عوامل سلب توفیق از نماز صبح و هم‌چنین نماز شب به دو گروه عمده دسته‌بندی می‌شود:

عوامل مادی:

فقدان برنامه‌ریزی و نظم در زندگی

از مهم‌ترین عوامل مادی که مانع از توفیق درک نماز صبح می‌گردد، فقدان برنامه‌ریزی و نظم در زندگی می‌باشد مانند فقدان برنامه‌ای منظم برای خواب و یا ایجاد مشغله‌های پراکنده و فراتر از توانایی‌های خود که نتیجه‌ای جز ایجاد خستگی مفرط ندارد.

پرخوری در شب

علتی دیگر خواب طولانی و سنگین پرخوری در شب می‌باشد. حضرت عیسی (ع) خطاب به بنی اسرائیل فرمود: «‌ای بنی اسرائیل‌! خوردن خود را زیاد نکنید، زیرا هر کس بر خوردن خود بیفزاید، بر خوابیدن خود هم می‌افزاید و هر کس که بر خواب خود بیفزاید، از نماز کم می‌گذارد (و در نتیجه) در زمره غافلان نوشته می‌شود.»1

کسلی و تنبلی افراد

غرق شدن در مسایل مادی و دنیویی

حضرت عیسی (ع) نقش دنیا‌زدگی را در بی‌حوصلگی افراد نسبت به عبادات‌، این‌چنین ترسیم می‌نماید: هم‌چنان که بیمار بر غذاى لذیذ نگاه می‌کند و به‌‌دلیل شدت درد لذّت آن را نمى‏چشد، هم‌چنان فرد عاشق مال دنیا، نه لذّتى از عبادت مى‏برد و نه شیرینى و حلاوتش را مى‏چشد.2

یاد خدا مایه آرامش دل‌ها الّذین امنوا تطمئنّ قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب.
آنها کسانی هستندکه ایمان آورده‌اندودلهایشان به یاد خدا مطمئن و (آرام) است آگاه باشید با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد.« رعد،28»
در این آیه اوصاف ایمان آورندگان را بیان می‌کند.
چگونه دل با یاد خدا آرام می‌گیرد
همیشه اضطراب و نگرانی یکی از بزرگترین بلاهای زندگی انسانها بوده و هست و عوارض ناشی از آن در زندگی فردی و اجتماعی کاملاً محسوس است.
همیشه آرامش یکی از گمشده‌های مهم بشر بود و به هر دری می‌زند تا آن را پیدا کند و اگر تلاش و کوشش انسانها را در طول تاریخ برای پیدا کردن آرامش از طرق صحیح و کاذب جمع آوری کنیم خود کتاب بسیار قطوری را تشکیل می‌دهد.

بسـم الله الرحمن الرحیم:

In the Name of God, the Most Gracious and the Most Merciful. :

الحمد لله رب العالمین:

All praise to God, the Creator and Nurturer of the worlds, : 

الرحمن الرحیم:

Most Gracious and Merciful

مالک یوم الدین:

Ruler of the Day of Judgment; :

ایاک نعبد:

 You alone do we worship

1- برآورده شدن خواسته ها:

حضرت عبدالعظیم حسنی از امام حسن عسکری(ع) روایت می کند که فرمودند: "خداوند متعال با حضرت موسی تکلم کرد، حضرت موسی فرمود:خدای من. کسی که نمازها را در وقتش به جای آورد چه پاداشی دارد؟ خداوند فرمود:حاجت و درخواستش را به او عطا می کنم و بهشتم را برایش مباح می گردانم."¹ حضرت حجةالاسلام والمسلمین هاشمی نژاد فرمودند: پیرمردی مسن، ماه مبارک رمضان به مسجد لاله زار می آمد. خیلی آدم موفقی بود، همیشه قبل از اذان داخل مسجد بود. به او گفتم: حاج آقا. شما خیلی موفقید، من هر روز که به مسجد می آیم می بینم شما زودتر از ما آمده اید جا بگیرید، او گفت: نه آقا، من هرچه دارم از نماز اول وقت دارم و بعد گفت: من در نوجوانی به مشهد رفتم.

مرحوم حاج شیخ حسن علی نخودکی را پیدا کردم و گفتم: من سه حاجت مهم دارم، دلم می خواهد هر سه تا را خدا در جوانی به من بدهد، یک چیزی یادم بدهید؟ ایشان فرمودند: چی می خواهی؟ گفتم: یکی دلم می خواهد در جوانی به حج مشرف شوم، چون حج در جوانی لذت دیگری دارد. فرمودند: نماز اول وقت به جماعت بخوان. گفتم: دومین حاجتم این است که دلم می خواهد یک همسر خوب خدا به من عنایت کند. فرمودند: نماز اول وقت به جماعت بخوان. و حاجت سومم این است که خدا یک کسب آبرومندی به من عنایت فرماید.

فرمودند:نماز اول وقت به جماعت بخوان. این عملی را که ایشان فرمودند من شروع کردم و در فاصله سه سال هم به حج مشرف شدم، هم زن مؤمنه و صالحه خدا به من داد و هم کسب با آبرو به من عنایت کرد.²

2- برطرف شدن گرفتاری و ناراحتی:

پیامبر اکرم(ص) فرمودند:"بنده ای نیست که به وقت های نماز و جاهای خورشید اهمیت بدهد، مگر این که من سه چیز را برای او ضمانت می کنم: برطرف شدن گرفتاری ها و ناراحتی ها، آسایش و خوشی به هنگام مردن و نجات از آتش."³

احساس لذت در نماز، یک سری مقدمات خارج از نماز دارد و یک سری مقدمات در خود نماز، آنچه پیش از نماز و در خارج از نماز باید مورد ملاحظه باشد و عمل بشود این است که انسان گناه نکند و قلب را سیاه و دل را تیره نسازد.

کسی که شرایط قبولی نماز را رعایت کند، چهره‎اش در عالم معنا و ملکوت همچون خورشید می‎درخشد و این درخشش را کسانی که چشم باطن بین داشته باشند، در همین دنیا می‎بینند. ممکن است امثال من و شما این درخشش را نبینیم، اما هستند کسانی که چشم دلشان به آن عالم باز است و به محض نگاه کردن به چهره کسی متوجه می‎شوند که وی اهل معصیت است یا اهل عبادت.

نورانیت دل و روح، یکی از آثار تکوینی عبادت است؛ خداوند ظلمت‎های زندگی را برای بنده‏ای که نمازش را قبول کرده است روشن می‏سازد. خداوند در قرآن می‎فرماید:‌ای کسانی که ایمان آوردید، خدا ترس شوید و به رسولش نیز ایمان آورید تا از رحمتش شما را دو بهره نصیب گرداند و برای شما نوری قرار دهد که بدان راه سپرید و بر شما ببخشاید و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

انسان‎های خداترس و متقی هنگامی که دچار ظلمت‏های مادی می‎شوند خداوند حتی نور حسی هم به ایشان عطا می‎فرماید. بوده‎اند افراد نابینایی که قرآن را از رو تلاوت می‎کرده‏اند. انسان در دنیا خواه ناخواه با کسانی مواجه می‎شود که با برخوردهای نابخردانه‎شان صبر و تحمل را از انسان می‎گیرند. بسیار مشکل است که انسان بتواند در این شرایط خودش را کنترل نماید. اما خداوند به کسانی که نمازشان را پذیرفته است بردباری و حلمی عطا فرماید که در مقابل افراد نابخرد بتوانند خودشان را کنترل کنند.

خداوند مادامی که ادامه حیات به نفع چنین بنده‏ای باشد او را به وسیله فرشتگانش حفظ می‎کند و درخواست او را اجابت می‎کند.چنین بنده‏ای همچون گل‎ها و میوه‎های بهشتی که هیچ‎گاه پژمرده و پوسیده نمی‎گردند، همیشه با طراوت و سرزنده است. تفسیر عقلانی این مطلب این است که بنده آن‌چنان با آموزه‎های دینی خوگرفته است که هیچ‎گاه این حالت او تغییر نخواهد کرد، یعنی این حالات در او ملکه شده و به‌صورت صفتی ثابت برای نفس و روحش در آمده است و دوست دارند همیشه در نماز باشند یعنی همیشه متذکر باشند نمازی را که برای تذکر خوانده است، تذکر در او ایجاد یک روحیه قوی می‎کند که به واسطه آن روحیه قوی، همیشه به یاد خدا است و همیشه این قوت خودش را حفظ می‎کند.

نماز،حضور در پیشگاه خداوند و شرکت در ضیافتی معنوی است که وی،بندگان را به آن فرا خوانده است.

همچنانکه حضور در یک میهمانی،مقدمات و آدابی دارد و نسبت به مهمان،استقبال و بدرقه به عمل می آید و مهمان هرچه عزیزتر باشد،مراسم پیشواز و بدرقه،با شکوهتر صورت می پذیرد،ادای فریضه الهی نیزچنین است.

پیشوایان معصوم ما(علیه السلام)پیش از فرا رسیدن وقت نماز،خودرا مهیای آن می ساختند و پس از نماز نیز،مدت ها به تعقیب نمازمی پرداختند و دل از یاد خدا نمی کندند و لب از ثنای او نمی بستند وچهره از قبله بر نمی تافتند.مگر نه آنکه نماز را«نور چشم »خودمی دانستند؟مگر انسان به آسانی دل از نور چشم می کند و از آن چشم می پوشد؟

اذان و اقامه،نوعی استقبال از نماز است و تعقیبات،بدرقه آن. بی اعتنایی به تعقیبات و دعاهای پس از نماز،نشان بی علاقگی به خود نماز است.آنگونه که در روایات،نسبت به زودتر رفتن به مسجد و انتظار شروع نماز را کشیدن،تشویق و سفارش شده و منتظر نماز را،«مهمان خدا»گفته اند. ⁽¹⁾ به انجام مستحبات و دعاهایی پس از اتمام نماز نیز سفارش شده است.قرآن می فرماید:

«فاذا فرغت فانصب و الی ربک فارغب » ⁽²⁾ همین که فارغ شدی،به کار دیگری بپرداز و به سوی پروردگارت رغبت نما.

اینک به ذکر برخی از مسائل مربوط به تعقیبات می پردازیم: