گروهی چنین می پندارند که سجده بر خاک و یا تربت شهیدان، به معنای پرستش بوده و نوعی شرک است. در پاسخ این پرسش باید یادآور شد که میان دو جمله: «السجود للّه» و «السجود علی الأرض» تفاوت روشنی وجود دارد. اشکال یاد شده، حاکی از آن است که میان این دو تعبیر، فرقی نمی گذارند. به طور مسلّم، مفاد «السجود للّه» این است که «سجده برای خداست»، در حالی که معنای «السجود علی الأرض» آن است که «سجده بر زمین صورت می گیرد» و به تعبیر دیگر ما با سجده بر زمین، به خدا سجده می کنیم و اصولاً تمام مسلمانان جهان بر چیزی سجده می کنند در حالی که سجده آنان برای خدا است. تمام زائران خانه خدا بر سنگهای مسجد الحرام سجده می کنند در صورتی که هدف از سجده آنان خدا است. با این بیان، روشن می شود که سجده کردن بر خاک و گیاه و ... به معنای پرستش آنها نیست بلکه سجود و پرستش برای خدا به وسیله خضوع تا حدّ خاک است، همچنین روشن می شود که سجده «برتربت» غیر از سجده «برای تربت» است. از طرفی ، قرآن کریم می فرماید: «ولله یسجد من فی السماوات والأرض»1 هر کس در آسمان ها و زمین است، برای خدا سجده می کند. و نیز پیامبر گرامی می فرماید: «جعلت لی الأرض مسجداً وطهوراً»2 زمین، سجد گاه و مایه پاکیزگی برای من گردیده است.

در شرع انور اسلام علاوه از برخی نمازها که انجام آن‌ها بر همه مکلفین واجب و یکسان است، نمازهای مستحبی بسیاری نیز تشریع شده است که انجام آن‌ها برای تقرب بیشتر به خداوند و نیز برخی دیگر از خواص دنیوی یا اخروی توصیه شده است.
در یادداشت فقهی این هفته، احکام نمازهای مستحبی را به همراه طریقه خواندن نماز شب بیان خواهیم کرد. امید است خداوند متعال توفیق نماز مستحبی از جمله نماز شب را به همه ما عطا فرماید.

تعقیب نماز صبح

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اهْدِنِی لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ إِنَّکَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ. 
خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا به آن حقیقتى که در آن اختلاف شده،به اذن خود راهنمایى کن،تو هرکه‏ را بخواهى به راه راست هدایت میکنى.
و ده مرتبه میگویى 
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الرَّاضِینَ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ السَّلامُ عَلَیْهِمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ . 
خدایا برترین درودهایت را بر محمد و خاندان‏ آن ‏جانشینان خشنود و پسندیده نثار کن،و برترین برکات خود را بر آنان سرازیر کن و سلام بر ایشان و بر ارواح و بدنهاى پاکشان باد و رحمت و برکات خدا بر آنان باد
خواندن این صلوات همچنین‏ در عصرهاى جمعه بافضیلت بسیار وارد شده:
اللَّهُمَّ أَحْیِنِی عَلَى مَا أَحْیَیْتَ عَلَیْهِ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ أَمِتْنِی عَلَى مَا مَاتَ عَلَیْهِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام. 
خدایا زنده بدار مرا بر آن دینى که على بن ابى طالب را بر آن‏ زنده داشتى،و بمیران مرا بر آن آیینى که على بن ابى طالب (درود بر او) بر آن از دنیا رفت. 
و صد مرتبه بگو:
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ 
از خدا آمرزش میخواهم و به سوى او بازمیگردم
و صد مرتبه:
أَسْأَلُ اللَّهَ الْعَافِیَةَ 
از خدا سلامت کامل مى ‏طلبم
و صد مرتبه:
أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ 
پناه میبرم به خدا از آتش دورخ.
و صد مرتبه:
وَ أَسْأَلُهُ الْجَنَّةَ 
از او بهشت میخواهم.
و صد مرتبه:
أَسْأَلُ اللَّهَ الْحُورَ الْعِینَ .لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ 
از خدا حور العین می طلبم. معبودى جز خدا نیست آن فرمانده و حقیقت آشکار هستى
و صد مرتبه سوره «توحید» و صد مرتبه: 
صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ 
درود خدا بر محمد و خاندان محمد باد

1.نماز جماعت ماکت اسلام و اعتقادات حقه ی آن است به گونه ای  که هر کس ان را ببیند، حجت بر او تمام شده ونمیتواند از اسلام و اعتقادات آن اظهار بی اطلاعی کند.

2.سالم ترین، عاطفی ترین، پربها ترین، پاک ترین و کم خرج ترین اجتماعات دنیاست. در این اجتماع با شکوه و معنوی کینه ها، کدورت ها، بدگمانی ها و تفرقه ها از میان رفته و قلوب همگان با هم الفت یافته و همه با هم متحد میگردند.

3.مانور عظیم، با شکوه وسالم و آرامی است که بدون صرف بودجه، همه روزه برگزار گردیده و شکوه و عظمت اسلام و مسلمانان را به رخ کفار، منافقان و دشمنان اسلام کشیده و انان را به هراس می اندازد.

4.بهترین مرکز آشنا شدن با یکدیگر، انتخاب دوستان شایسته، آگاهی از مشکلات و نیاز های همدیگر و زمینه سازی برای تعادل اجتماعی بین آحاد مسلمین است.

5.بهترین عامل ایجاد نظم و انضباط، صف بندی و وقت شناسی در امور زندگی است.

6.نمایشی عظیم از حضور در صحنه و پیوند عمیق امام و امت است.

7.از بین برنده ی روحیه فرد گرایی، انزوا و گوشه گیری و تقویت کننده روحیه جمع گرایی است.

8.برقرار کننده مساوات و برابری بین طبقات مختلف جامعه است. در این اجتماع، فقیر و ثرتمند، باسواد و بی سوادف رئیس و زیردست، معلم و دانش آموز همه درکنار هم و بدون هیچ تمتیازی در پیشگاه خدا می ایستند.

9.کاهش دهنده جرایم و منکرات در جامعه و سوق دهنده افراد به سوی معروف ها و نیکی هاست.

10.بهترین و شیواترین عامل ترویج نماز و دعوت همگان به آن است.

-----------------------------------------------------------------

منبع: کتاب پرتوی از اسرار نماز صفحه های 211و 226

کتاب راه آسمان

وقت فضیلت نماز مغرب و عشا  
وقت فضیلت نماز مغرب ، از اول مغرب است تا بر طرف شدن سرخى طرف مغرب ، که به آن حمره مغربیه و یا شفق هم مى گویند و اما وقت فضیلت نماز عشا از بعد از بر طرف شدن آن سرخى است تا - از شب .
عروة الوثقى ، اوقات الصلاة الیومیه .
یادآورى هاى اوقات مخصوص و مشترک نماز  
1- اینکه اول وقت ، اختصاص به نماز ظهر (و همچنین نماز مغرب )، و آخر وقت اختصاص به نماز عصر (و همچنین نماز عشا) دارد، مراد آن است که اگر عمدا نماز عصر در وقت مخصوص نماز ظهر و نماز عشا در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده شود، باطل است . در اینجا چند مطلب استثنا شده است .
الف ) اگر گمان پیدا کرد که ظهر شده و نماز ظهر را شروع کرد -البته در مواردى که گمان به دخول وقت کافى است ولى در بین نماز وقت داخل شد، در این صورت چون نمازش صحیح است ، مانعى ندارد که نماز عصر را در وقت مخصوص ظهر بخواند و لازم نیست به اندازه چهار رکعت از اول وقت گذشته صبر کند و بعد بخواند.
ب ) اگر سهوانماز عصر را قبل از نماز ظهر بخواند و از وقت فقط به مقدار چهار رکعت باقى مانده باشد،که در این صورت نماز ظهررا در وقت مخصوص عصر مى خواند.
ج ) اگر در اول وقت که مثلا وقت مخصوص نماز ظهر است ، نماز دیگرى غیر از نماز عصر آن روز را بخواند، مانند نماز قضا مانعى ندارد.
عروة الوثقى ، اوقات الصلاة الیومیه ، مساله 2
2- تقسیم وقت به مختص و مشترک در مواردى ثمره عملى دارد؛مثلا اگر زنى در اول وقت بعد از گذشتن مقدار خواندن نماز ظهر حائض شود و نماز ظهر را نخوانده باشد، فقط قضاى نماز ظهر بر او واجب است و اگر در نزدیک آخر وقت عذر او برطرف شود، اگربراى هر دو نماز وقت دارد،هر دو بر او واجب است ، و اگر براى دومى وقت دارد -هر چند به اندازه یک رکعتش فقط دومى واجب است و اگر براى دومى و حتى یک رکعت از اول وقت دارد، باز هم هر دو بر او واجب است .
عروة الوثقى ، اوقات الصلاة الیومیه ،مساله 3 و احکام الاوقات ، مساله 15 تحریرالوسیله ، ج 1، ص 140،مساله 15
3-کسى که به اندازه خواندن یک رکعت وقت دارد، باید نماز را به نیت ادا بخواند،ولى نباید نماز را عمدا تا این وقت تاخیر بیندازد.بنابراین اگر شخصى مسافر به اندازه سه رکعت و شخص غیر مسافر به اندازه پنج رکعت تا غروب وقت داشته باشد، باید نماز ظهر را اول بخواند، اگر چه مقدارى از نماز عصر،خارج وقت خوانده مى شود و همچنین در نماز مغرب و عشا، اگر شخص مسافر نباشد و تا نصف شب مقدار پنج رکعت وقت داشته باشد، باید اول نماز مغرب ، و اگر کمتر از پنج رکعت وقت داشته ،باید اول نماز عشا را بخواند؛چون چهار رکعت آخر مخصوص وقت نماز عشا است ،و اما اگر مسافر باشد و تا نصف شب به اندازه چهار رکعت وقت داشته باشد، باید اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و چون بعد از خواندن نماز مغرب ممکن است به اندازه یک رکعت یا بیشتر وقت داشته باشد، باید فورى نماز مغرب را شروع کند و نیت آن هم اداست ، اگر چه احتیاط مستحب آن است که نیت ادا و قضا نکند.
تحریر الوسیله ، ج 1، ص 139،مساله 9 عروة الوثقى ،اوقات الصلاة الیومیه ،مساله 4
4- واجب است نماز عصر بعد از نماز ظهر،و نماز عشا بعد از نماز مغرب خوانده شود، که اگر عمداجلوتر بخواند،باطل است ، چه در وقت مختص به اولى باشد و چه در وقت مشترک ، و اما اگر سهواجلوتر بخواند یا در وقت مختص به اولى خوانده شده یا در وقت مشترک ، و اگر در وقت مختص ‍ باشد، دو صورت دارد: یا تمامش در وقت مختص به اولى واقع شده و یا مقدارى از آن در وقت مشترک داخل گردیده ؛ اگر تمامش در وقت مختص به اولى واقع شده باشد، بنابر احتیاط واجب باطل است و اگر در مقدارى ازوقت مشترک هم داخل شده ، نمازش صحیح است و اما اگر سهوا در وقت مشترک جلوتر خوانده باشد،اگر بعد از نماز یادش بیاید، نمازش صحیح است و اگر در وسط نماز یادش بیاید، نیتش را به نماز قبلى بر مى گرداند، به شرطى که جا براى عدول باشد؛ مثل اینکه در نماز مغرب و عشا وارد رکوع رکعت چهارم شده باشد که در این صورت ، نماز را تمام کرده و دوباره نماز مغرب و بعد از آن عشا را مى خواند.
عروة الوثقى ، اوقات الصلاة الیومیه ، مساله 3
5- همیشه عدول از نماز بعدى به قبلى جایز است ،ولى عکسش جایز نیست ؛ بنابر این از عصر به ظهر و از عشا به مغرب مى شود عدول کرد -به شرط آنکه از محل عدول نگذشته باشدو اما عکسش جایز نیست ؛ بنابراین اگر به نیت نماز ظهر مشغول نماز شود و یادش بیاید که نماز ظهر را خوانده ،عدول به نماز عصر جایز نیست و باید نماز را بشکند و نماز عصر را بخواند.
تحریر الوسیله ، ج 1، ص 139 مساله 1 توضیح المسائل ، مساله 756

احکام وقت نماز 
1- اگر نماز قبل از وقت خوانده شود -حتى اگر مقدارى از آن باشدنماز باطل است و باید انسان وقتى که مى خواهد نماز بخواند به داخل شدن وقت علم داشته باشد، البته مى شود به جاى علم ، به شهادت دو نفر عادل هم اعتماد نمود -البته در صورتى که شهادت آنها از روى حس و مشاهده باشد؛ یعنى دیده باشند که سایه شاخص رو به زیاد شدن به طرف مشرق نموده است ،نه اینکه شهادت آنان نقل اذان دیگرى باشد اما شهادت یک نفر عادل کافى نیست ، حتى اگر او مؤ ذن عادلى هم باشد، بنابر احتیاط واجب کافى نیست ؛البته عده اى از فقها مى فرمایند به اذان او مى شود اعتماد کرد،ولى به هر حال به ظن و گمان به دخول وقت نمى شود اعتماد کرد، حتى براى کسانى که عذر خصوصى دارند؛ مانند کورى و در زندان بودن ، که بنابر احتیاط واجب باید نماز را تاخیر بیندازند تا علم به دخول وقت پیدا کنند و اما کسانى که عذر عمومى دارند، مانند ابرى یا غبارآلود بودن هوا، جایز است که به ظن و گمان اعتماد نمایند.
عروة الوثقى ، احکام الاوقات ،مساله 1 تحریرالوسیله ، ج 1،ص 140 مساله 16
2- به مسائل 744 745 و 746 توضیح المسائل مراجعه شود.
3- مستحب است که انسان ،نماز را در اول وقت آن بخواند و راجع به آن خیلى سفارش شده است و هر چه به اول وقت نزدیک تر باشد،بهتر است و اما تاخیر آن ،گاهى از جهتى لازم ، و گاهى بهتر است ،که به بعضى از موارد هر کدام اشاره مى شود.
بعضى از مواردى که تاخیر نماز از اول وقت لازم است الف ) مساله 752 توضیح المسائل ؛
ب ) مساله 753 توضیح المسائل ؛
ج ) اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبکار هم طلب خود را مطالبه مى کند، در صورتى که ممکن است ، باید نمازگزار اول قرض خود را بدهد، بعد نماز بخواند و همچنین است اگر کار واجب دیگرى -که باید فورا آن را به جا آورد پیش بیاید، مثلا ببیند مسجد نجس است و یا کسى در معرض خطر باشد و بخواهد او را نجات دهد، که اول باید مسجد را تطهیر کرده و یا آن نفس محترمه را نجات دهد و بعد نماز بخواند و چنانچه اول نماز بخواند معصیت کرده ، اما نماز او صحیح است ، ولى احتیاط مستحب آن است که نماز را دوباره بخواند. عروة الوثقى ، اوقات الرواتب ،مساله 15 توضیح المسائل ، مساله 754
بعضى از مواردى که تاخیر نماز بهتر است 1تاخیر نماز ظهر و عصر براى خواندن نافله آنها و همچنین نماز صبح ، اگر نافله اش را قبل از دخول وقت نخوانده است ؛
2- تقدیم نماز قضا براى کسى که نماز قضا دارد؛
3- کسى که به واسطه عذرى براى نماز تیمم مى کند، هر چند مى تواند در اول وقت نماز بخواند، ولى بهتر است آن را به تاخیر بیندازد تا شاید عذرش ‍ برطرف شود و اما بقیه عذرها بنابر احتیاط واجب باید تاخیر بیندازد؛
4- براى کسى که حالت اقبال و توجه در اول وقت ندارد (مثل شخص ‍ خواب آلود)؛
5- براى تحصیل کمالى براى نماز؛ مانند: انتظار جماعت یا بیشتر شدن مامومین یا حضور در مسجد و...؛
6- مسافرى که در اول وقت باید با عجله نماز بخواند؛
7- تاخیر نماز عصر و عشا به اول وقت فضیلتشان ؛
8- به خاطر گرمى هوا در ظهر که تاخیر بیندازد تا هوا خنک شود؛
9- تاخیر نماز مغرب براى کسى که روزه است و گرسنگى یا تشنگى به او فشار آورده یا کسى منتظر اوست ؛
10- تاخیر نماز صبح براى کسى که بعد از طلوع صبح مقدارى از نافله شب او باقى باشد و مى خواهد بخواند.
عروة الوثقى ، فى اوقات الرواتب ،مساله 13
قضاى نمازهاى روزانه کسى که نماز واجب خود را در وقت نخوانده -به خاطر خواب ماندن یا مستى یا بیهوشى یا...- و یا در وقت خوانده ،ولى بعد فهمیده که نمازش باطل بوده و یا در وقت به خاطر نداشتن وضو یا غسل یا تیمم نمازش را بدون آنها (فاقد الطهورین ) خوانده ، باید بعد از گذشتن وقت آن ، نماز یا نمازها را قضا نماید.

کسانى که قضاى نماز بر آنها لازم نیست :  
1- بچه وقتى که بالغ شود؛
2- دیوانه وقتى که عاقل گردد؛
3- انسان بیهوش ، وقتى که به هوش آید؛
4- کافر وقتى که مسلمان شود؛
5- زن حائض و نفساء، در صورتى که بعد از وقت پاک شود.
البته تمام اینها در صورتى است که در خارج وقت این حالت بر ایشان پیش ‍ آید و یا اگر در داخل وقت هم هست ، آن قدر وقت کم باشد که به مقدار خواندن حتى یک رکعت نماز هم وقت نداشته باشد و اما شخص بیهوش ‍ شده ، شرط دیگرى هم دارد و آن اینکه بیهوشى به دست خود و به اختیار خودش صورت نگرفته باشد والا باید بنا بر احتیاط واجب قضاى نمازهایش را به جا آورد.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 1-3
2- کسى که نمى داند چند نماز قضا دارد کسى که چند نماز از او قضا شده و شماره آنها را نمى داند، مثلانمى داند چهارتا بوده یا پنج تا،چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافى است و همچنین اگر شماره آنها را مى دانسته ولى آن را فراموش کرده ، اگر مقدار کمتر را بخواند، کفایت مى کند؛ ولى بنابر احتیاطمستحب ، آن قدر بخواند که علم پیدا کند که نماز او از این بیشتر نبوده است و همچنین اگر انسان احتمال دهد نماز قضایى دارد یا نمازقضایى را که خوانده صحیح نبوده است ،مستحب است احتیاطا قضاى آنها را به جا آورد.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 26، 30 توضیح المسائل ، مساله 1383 1374
3- آیا خواندن نماز قضا، واجب فورى است ؟ کسى که نماز قضا دارد، باید در خواندن آن کوتاهى نکند، ولى واجب نیست که فورا آن را به جا آورد؛ البته تا حدى که منجر به مسامحه و سهل انگارى و سبک شمردن دستورات دین نگردد و کسى که نماز قضا دارد،مى تواند نماز مستحبى بخواند و حتى اگر نماز قضا از همین روز دارد، مى تواند قبل از خواندن نمازى که قضا شده ، نماز ادایى را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد -ولو بعضى از فقها در همین قسم اخیر احتیاط واجب دارند که اول نماز قضا را بخواند ولى احتیاط مستحب آن است که اول نماز قضا را بخواند، خصوصا اگر نماز قضا از همان روز باشد.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 27، 29، 31 تحریر الوسیله ، ج 1، ص 227 مساله 13
4- آیا کس دیگرى مى تواند نماز قضاى انسان را بخواند؟ تا انسان زنده است ، دیگرى نمى تواند نمازهاى قضاى او را بخواند،هر چند خود شخص ‍ از خواندن نمازهاى قضایش عاجز باشد و اما بعد از مردنش مى شود.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 32 توضیح المسائل ، مساله 1387
5- کیفیت خواندن نمازهاى قضا (ترتیب ، شکسته یا تمام جماعت ) در نمازهایى که ترتیب در اداى آنها شرعا معتبر است ،مانند: ظهر و عصر و مغرب و عشا در یک روز، در قضاى آنها هم باید ترتیب رعایت شود و در بقیه بهتر است به ترتیب خوانده شود و اما در باره شکسته و یا تمام خواندن باید گفت : نماز را همان طور که فوت شده ، باید قضا نمود،یعنى اگر شکسته فوت شده ، باید شکسته ، و اگر تمام فوت شده ، باید به صورت تمام ، قضا نماید و در جاهایى که وظیفه او جمع کردن بین شکسته و تمام بوده و نمازش فوت شده ، باید، هم شکسته و هم تمام ، قضا نماید و نماز قضا را با جماعت هم مى شود خواند، چه نماز امام جماعت قضا باشد یا ادا و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند؛مثلا اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر و عصر امام بخواند، اشکال ندارد.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 12 16 تحریر الوسیله ، ج 1، ص 225 مساله 8 توضیح المسائل ، مساله 1388
6- در چه زمانى مى توان نماز قضا را به جا آورد؟ نمازهاى قضا را مى شود در تمام اوقات شبانه روز خواند،چه در سفر و چه در حضر،و اگر بخواهد در سفر،نمازهاى فوت شده در غیر حال سفررا بخواند، باید آنها را تمام بخواند و اگر در حضر (غیر مسافرت ) بخواهد نمازهاى فوت شده در مسافرت را قضا نماید باید شکسته قضا نماید.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 10
7- کسانى که عذر دارند آیا مى توانند نماز قضا بخوانند؟ کسانى که با حالت عذر نماز مى خوانند، مثل کسى که باید در حال نشسته نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید خواندن نمازهاى قضاى خود را تا وقتى که عذر او برطرف نشده به تاخیر بیندازند، مگر کسى که عذرش تا آخر عمر ادامه پیدا کند، یا از زود مردن خود بترسد -به خاطر ظاهر شدن نشانه هاى مرگ و یا به خاطر اینکه چون نمى توانسته وضو بگیرد یا غسل کند، به جاى وضو و غسل تیمم کرده ، که در این صورت مى تواند بخواند، ولى در این صورت اخیر بهتر است به جا آوردن نماز قضا را به تاخیر بیندازد.
عروة الوثقى ، صلاة القضاء، مساله 34 تحریرالوسیله ، ج 1، ص 622،مساله 12 توضیح المسائل ، مساله 716

وقت فضیلت نماز ظهر از اول ظهر (زوال ) است تا وقتى که سایه شاخص ‍ به اندازه خودش شود -البته بعد از شروع به زیاد شدن واما آخر وقت فضیلت نماز عصر این است که سایه شاخص دو برابر خودش شود و اما در ابتداى وقت فضیلت نماز عصر، مشهور علما فرموده اند که از ابتداى شروع سایه قسمت دوم شاخص . ولى حضرت امام مى فرمایند اظهر این است که ابتداى وقت فضیلت نماز عصر از وقتى است که سایه شاخص به - خود برسد ولکن بعید نیست که از بعد از تمام شدن نماز ظهر باشد.
عروة الوثقى ، اوقات الصلاة الیومیه ،تحریر الوسیله ، ج 1، ص ‍ 138
یادآورى احتیاط واجب آن است که نماز جمعه را از موقعى که عرفا اول ظهر مى گویند تاخیر نیندازد و اگر از اوایل ظهر تاخیر افتاد، به جاى نماز جمعه نماز ظهر بخواند ولى بعضى مى گویند تا وقتى که سایه شاخص مانند خودش بشود وقت دارد.
عروة الوثقى ، اوقات الصلاة الیومیه و توضیح المسائل ، مساله 734
نصف شب چه زمانى است ؟ احتیاط واجب آن است که براى نماز مغرب و عشا و مانند اینها، شب را از اول غروب تا اذن صبح حساب کنند و براى نماز شب و مانند آن تا اول آفتاب حساب نمایند.
توضیح المسائل ، مساله 739

وقت مخصوص نماز مغرب و عشا 
وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است تا وقتى که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد، که اگر کسى مثلامسافر باشد و تمام نماز عشا را در این وقت بخواند،احتیاط مستحب آن است که بعد از نماز مغرب نماز عشا را دوباره بخواند و وقت مخصوص نماز عشا موقعى است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد،که اگر کسى تا این موقع نماز مغرب را نخوانده ،باید اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند؛ البته وقت مخصوص نماز عشا براى مسافر و غیر مسافر فرق دارد.
توضیح المسائل ، مساله 736

وقت مشترک نماز مغرب و عشا 
ما بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترک نماز مغرب و عشا است که اگر کسى در این وقت اشتباها نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن به جا آورد.
توضیح المسائل ، مساله 736