پاسخ اول:
مىدانیم یکى از صفات خداوند متعال، حکیم است; یعنى هیچ کارى را بدون حکمت انجام نمىدهد. اینکه خداوند نماز را واجب کرده است ـ با اینکه مىتوانست به صرف راز و نیاز اکتفا کند ـ حتماً دلیلى و حکمتى داشته که او با علم و تدبیر بىنهایتش از آن اطلاع دارد; چون اگر این گونه نباشد باید ـ نعوذ باللّه ـ بگوییم خداوند در واجب کردن نماز، کار عبث و بیهودهاى انجام داده است. پس، از حکیم بودن خداوند مىفهمیم که در وجوب و اقامه نماز فایدهها و آثار بسیار زیادى وجود دارد که چیزى جاى آن را نمىگیرد.
پاسخ دوم:
یکى از علتهاى تشریع احکام از طرف خداوند بر بندگانش، امتحان کردن آنهاست. خداوند از بین بندگان، آنان را که روحیه اطاعت کامل دارند بر مىگزیند و آنان که بىچون و چرا به فرمانهاى خدایشان عمل مىکنند در امتحان اطاعت از خدا نمره قبولى مىگیرند. پس یکى از علل واجب شدن نماز این است که خداوند قصد داشته است که با این دستور بندگانش را بیازماید تا معلوم شود چه کسى راز و نیاز خود با خدا را به همان صورت که خداوند فرموده انجام مىدهد و چه کسى سرپیچى مىکند; تا هر دو به پاداش و جزاى عملشان برسند.
پاسخ سوم:
مىپرسیم: پاکى دل یعنى چه؟ اگر بگویید: به معناى این است که انسان در دل خود نسبت به همه کس و همه چیز حسن ظن داشته باشد و دلش آلوده به نیتهاى پلید و زشت نباشد; مىگوییم: پاکى دل به این معنا ـ یا به هر معناى دیگرى ـ وقتى مىتواند جاى نماز را بگیرد و ما را از خواندن نماز بىنیاز کند که تمام فایدهها و آثار و حکمتهایى را که در نماز وجود دارد دارا باشد; آیا پاکى دل چنین جامعیتى دارد؟ اینک با ذکر فایدهها و آثار و فلسفه وجوب نماز پاسخ این پرسش را به خود شما وامىگذاریم.
آثار و فواید نماز [1]
نماز، آثار و فواید زیادى دارد که در اینجا به اهم آنها اشاره مىکنیم:
1ـ از بین بردن گناهان
قرآن کریم مىفرماید:
( و أقِم الصلوة طَرَفَى النّهار و زُلَفاً من اللّیل انّ الحسنات یُذهِبْنَ السیئات ذلک ذکرى للذّاکرین ) [2]
«در دو طرف روز و اوایل شب نماز را بپادار، چه آنکه حسنات، سیئات را از بین مىبرد. این تذکرى است براى آنان که اهل تذکرند.»
در روایتى پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«کسى که طبق دستور خداوند وضو بگیرد و نماز بخواند تمام گناهان گذشتهاش آمرزیده مىشود.» [3]
2ـ طهارت روح
پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«مَثَل نماز در بین شما مَثَل نهرى است که در نزد هر یک از شماست که در شبانه روز پنج بار خود را در آن مىشویید و با این شست و شو دیگر چرک و آلودگى در شما باقى نمىماند; گناهان نیز با نمازهاى پنج گانه شست و شو مىشوند.» [4]
3ـ راندن شیطان
پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ فرمود: «نماز، شیطان را روسیاه مىکند.» [5]
4ـ بازدارى از فحشاء و منکر
قرآن کریم مىفرماید:
( انّ الصلاة تَنهى عن الفحشاء و المنکر ) [6]
«نماز انسان را از زشتیها و گناه باز مىدارد.»
5ـ استقامت و پایدارى
قرآن کریم مىفرماید:
( یا ایها الذین آمنوا استعینوا بالصبر و الصلاة ) [7]
«اى ایمان آورندگان! از صبر (روزه) و نماز یارى بجویید.»
از حذیفه روایت شده است که پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ هرگاه به اندوه یا مشکلى برخورد مىکرد نماز مىخواند. [8]
6ـ نزول رحمت الهى
امیرمؤمنان على ـ علیهالسلام ـ فرمود:
«هنگامى که مؤمن به نماز مىایستد، شیطان به طرف او مىآید و به سبب رحمتى که آن مؤمن را از جانب خداوند در برگرفته، به او از روى حسد مىنگرد.» [9]
7ـ استجابت دعا
پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«براى کسى که نماز واجبى را بخواند، در نزد خدا یک دعاى مستجاب وجود دارد.»
8ـ رسیدن به تمام خیرات
پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ فرمود: «نماز کلید هر خیرى است.» [10]
9ـ تقرب به خداوند متعال
نیز از آن حضرت روایت شده که فرمود: «نماز، مایه تقرب مؤمن است.» [11]
10ـ وارد شدن به بهشت برین
رسول خدا ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ فرمود: «نماز، کلید بهشت است.» [12]
آن حضرت در روایتى زیبا براى نماز ده ویژگى ذکر کرده است:
«نماز ستون دین است; و در آن ده ویژگى وجود دارد: نورانى شدن صورت، نورانى شدن قلب، آرامش دهنده جسم، انیس قبر، محل فرود رحمت، چراغ آسمان، باعث سنگینى کفه ترازوى اعمال صالح، باعث کسب خشنودى خداوند، بهاى بهشت، سپر آتش; آن گاه فرمود: هر کس نماز را به پا دارد، به راستى دین خود را به پا داشته است و هر کس آن را ترک کند پس بىگمان دین خود را نابود کرده است.» [13]
در تفسیر نمونه نیز آثارى براى اقامه نماز ذکر شده است:
1ـ نماز سدى در برابر گناهان آینده است; چرا که روح ایمان را در انسان تقویت مىکند و نهال تقوى را در دل پرورش مىدهد، و مىدانیم «ایمان» و «تقوى» نیرومندترین سد در برابر گناه هستند;
2ـ نماز غفلت زداست; نماز به حکم اینکه در فواصل مختلف و در هر شبانه روز پنج بار انجام مىشود، مرتباً به انسان اخطار مىدهد، هشدار مىدهد، هدف آفرینش و موقعیت او را در جهان به او گوشزد مىکند;
3ـ نماز، خودبینى و کبر را درهم مىشکند; چه آنکه انسان وقتى در هر شبانه روز 17 رکعت و در هر رکعت دو بار در برابر خدا پیشانى بر خاک مىگذارد، خود را ذره کوچکى در برابر عظمت او مىبیند و پردههاى غرور و خودخواهى را از خود کنار مىزند;
4ـ نماز وسیله پرورش فضائل اخلاقى و تکامل معنوى انسان است; چرا که انسان را از جهان محدود ماده و چهار دیوار عالم طبیعت بیرون مىبرد و به ملکوت آسمانها دعوت مىکند; با فرشتگان هم صدا مىشود و خود را بدون نیاز به هیچ واسطه در برابر خدا مىبیند. تکرار این عمل در شبانه روز، آن هم با تکیه بر صفات خداوند، اثر قابل ملاحظهاى در پرورش فضایل اخلاقى در وجود انسان دارد;
5ـ نماز قطع نظر از محتواى خود، با توجه به شرایط صحت، به پاکى در زندگى دعوت مىکند; چرا که مىدانیم مکان نمازگزار، لباس نمازگزار، آبى که با آن وضو یا غسل را انجام مىدهد باید از هرگونه غصب و تجاوز به حقوق دیگران پاک باشد. بنابراین تکرار نماز در پنج وقت، خود دعوتى است به رعایت حقوق دیگران;
6ـ نماز روح انضباط را در انسان تقویت مىکند; چرا که دقیقاً باید در اوقات معینى انجام گیرد و تأخیر و تقدیم آن، هر دو، موجب بطلان نماز است. [14]
فلسفه واجب شدن نماز
1ـ هشام بن حکم مىگوید: از امام صادق ـ علیهالسلام ـ پرسیدم چرا نماز واجب شده است با آنکه مردم را از کار و رسیدن به مشکلات و نیازهایشان باز مىدارد و باعث زحمت و رنج جسمى آنها مىشود؟ حضرت در پاسخ فرمود:
«اگر به مردم به غیر از آمدن دین و وجود قرآن در بین آنها تذکرى داده نمىشد و بدون یاد و خاطره پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ رها مىشدند، به همان سرنوشت پیروان ادیان پیشین دچار مىشدند; آنها براى خود دینى و کتابى داشتند و عدهاى را به سوى آیین خود فرا خواندند و در راه آن، جنگیدند. اما با رفتن آنها، دین و آیینشان هم کهنه شد و از بین رفت. خداى تبارک و تعالى چنین خواست که مسلمانان نام و یاد پیامبر اکرم ـ صلىالله علیه وآله وسلم ـ و دین او را از یاد نبرند. از این رو نماز را بر ایشان واجب فرمود تا روزى پنج مرتبه به یاد او باشند و نامش را بر زبان آورند و نماز و یاد خدا از آنان خواسته شد تا مبادا از یاد خدا غافل شوند و فراموشش کنند و در نتیجه یاد و نامش محو شود.» [15]
2ـ در روایتى از حضرت على ـ علیهالسلام ـ نقل شده که فرمود:
«خداوند براى پاک شدن بندگان از شرک ایمان را و براى دور ماندن آنان از غرور و کبر نماز را واجب کرد.» [16]
3ـ در روایتى امام رضا ـ علیهالسلام ـ در بیان علت وجوب نماز فرمود:
«نماز، طاعتى است که خداوند، بندگان را به آن امر کرده است; در نماز تعظیم و بزرگداشت خداوند است و هنگامى که بنده سجده مىکند، در واقع به آستان حق تعالى خضوع کرده است; نیز در نماز، اقرار کردن بنده به این است که بالاتر از او خداوندى وجود دارد که این بنده او را عبادت و سجده مىکند.» [17]
با توجه به آثار و فوایدى که تنها از نماز حاصل مىشود و با توجه به حکیم بودن خداوند و لزوم داشتن روحیه اطاعت بىچون وچرا از او و با نظر به این که وجوب نماز عللى داشته است، نتیجه مىگیریم که هیچ گونه مناجات و راز و نیازى غیر از نماز، فواید و آثار نماز را نخواهد داشت و صرف پاکى دل نیز ـ به فرض اینکه بدون نماز بتوان به آن رسید ـ براى انسان فایدهاى نخواهد داشت.

حکم نماز خواندن با لباس مختص چگونه است؟ منظور از لباس مختص، لباسی است که اختصاص به قشر خاصی دارد.
 

امام خمینی(ره):

نماز خواندن با لباس مختص اشکال ندارد.

(توضیح المسائل، ص 116، م 846)

آیت الله اراکی(ره):

نماز خواندن با لباس مختص اشکال ندارد.

(توضیح المسائل، ص 156، م 840)


آیت الله بهجت(ره):

در موردی که حرام باشد فرق نمی کند هر چند مضرّ به صحّت نماز نباشد.

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)


آیت الله تبریزی(ره):

اگر لباس ساتر عورت در نماز باشد پوشیدن آن در غیر مورد اضطرار جایز نیست و در مورد اضطرار اشکال ندارد. والله العالم

اگر مرد لباس زنانه یا زن لباس مردانه بپوشد و در حال حاضر ساتری غیر از آن نداشته باشد و نماز بخواند نمازش صحیح است.

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

(توضیح المسائل، 1383، ص 133 م 854)

(مسائل المنتخبه، 1382، ص 95، م 248)

نماز به عنوان رکن اصلی و ستون دین است که بزرگان و عارفان نیز باعلم به بزرگی و عظمت این فریضه الهی سخنانی را بیان که در اینجا بیانات آیة الله بهجت(ره) که از سخنان این عالم ربانی و عارف حقیقی جمع آوری و ارائه می گردد.

بیانات سراسر حکمت وعرفان آیة الله بهجت(ره) در باب نماز که از لابلای سخنرانی ها،کتاب ها و فیلم های موجود جمع آوری و به حضورتان تقدیم می گردد.

- نماز، بالاترین وقت ملاقات و استحضار و حضور در محضر خدا است... نماز برای خضوع و خشوع جعل(قرار داده) شده است با همه مراتب خضوع و خشوع.(1)

- نماز، جامی است از اَلَذّ لذایذ [لذّت بخش‎ترین لذتها] که چنین خمری خوشگوار در عالمِ وجود نیست!(2)

- نماز، اعظم مظاهر عبودیّت است که در آن، توجه به حقّ می‎شود.(3)

- تمام لذت‎ها روحی است؛ و آنچه از لذات که در طیب [عطر] و یا از راه نساء به صورت حلال تکوینا ً مطلوب است، بیش از آن و به مراتب بالاتر، در نماز است.(4)

- قُرب، مراتبی دارد و بالاترین آنها لقاء است. و هر مرتبه از مراتب قُرب را مقرّبی است که بالاترین آنها نماز است.(5)

- نماز، عروج مؤمن است و عروج، مستلزم قرب و لقاء است... مؤمن بعد از لقای او، نه تنها به سراغ حبشیّه [زن زشت، کنایه از غیر خدا] نخواهد رفت، که خیال او را هم نخواهد کرد.(6)

- ما عظمتی نداریم، همین اندازه عظمت داریم که می‎ایستیم؛ بعد همین را در رکوع، نصفه می‎کنیم؛ و بعد به سجده و خاک برمی‎گردیم.(7)

- شاید حکمت تکرار نماز - علاوه بر تثبیت - سیر باشد؛ به این نحو که هر نمازی از نماز قبلی بهتر، و نماز قبلی زمینه‎ساز نماز بعدی باشد.(8)

خداوندا

نمازهایم را اینگونه کن

ذره ذره از خود تهی شدن و جرعه جرعه از نور محبت تو سیراب شدن

آرام آرام به خیل صابران رستگارت پیوستن و قدم  به قدم با اهل نیاز همگام شدن

آنگاه است که بند بند وجودم تنها تو را می خواند و تنها از تو یاری می جوید

پس به صراط مستقیم هدایتش کن

آمین

شخصی خدمت امام صادق - علیه السلام- رسید، و برای انجام کاری استخاره کرد. از قضاء استخاره بد آمد. ولی اعتنا نکرد، و سفرش را که برای تجارت بود، آغاز کرد. اتفاقاً در سفر به او خوش گذشت، و سود بسیاری به دست آورد. وی از بد آمدن استخاره در شگفت ماند، از این رو پس از بازگشت، خدمت حضرت رسید و جریان را از ایشان پرسید. امام صادق - علیه السلام- لبخندی نموده و فرمودند: به یاد داری که در مسافرتت در فلان منزل آنچنان خسته بودی که خوابت برد. و وقتی بیدار شدی که آفتاب طلوع کرده و نماز صبحت قضا شده بود؟! اگر خداوند متعال آنچه را که در دنیاست به تو داده بود، جبران دو رکعت نماز قضای تو نمی‌شد.

منبع: جبهه و جهاد اکبر، ص107

نماز فرج

از امیر مؤمنان (علیه السلام): دو رکعت نماز بخوان ، در رکعت اول حمد وهزار بار توحید و در رکعت دوم حمد و یک بار توحید بعد تشهد بخوان و سلام بده و دعاى فرج بخوان و بگو:

(اى آن که چشم ها نتواندش دید و گمان ها نتوان او را یافت ، وصف گویانتوصیفش نتوانند کرد، و زمانها در او تغییرى نتواند داد، اى آن که ازحوادث نترسد، و طعم مرگ نچشد. اى آن که از فوت هراسى ندارد و گناهان بوىضررى نرساند، و آمرزش از او نکاهد، اى آن که وزن ذرات کوه هارا مى داند و بر گنجایش دریاها و عدد قطرات باران ، و برگ درختان ، و راهروى مورچه آگاه است ، آسمانى آسمان دیگر و ارضى ارض دیگر راو سطح دریا عمق دریا را و کوه اندوخته هاى درون خود را از نظر او نمى تواندبپوشاند، دیدگان خائن و نهفته هاىدل و آنچه شب بر آن ظلمت و روز بر آن پرتو افکند مى داند، از تو مسئلت مىکنم به اسم مخزون و مکنون در علم غیبت که اختصاص به خودت دارد واسمهایت را از آن برآورده اى ، که تو خدایى هستى که جز تو خدایى نیست ویکتاى بى شریکى ، و به اسمى از تو که چون تو را بدان خوانندجواب دهى ، و اگر از تو بدان سؤ ال کنند عطا کنى ، و به حق انبیاى مرسل تو وبه حق نگهداران عرش و به حق ملائکه مقرب تو و به حقجبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل ، و به حق محمد (صلى الله علیه و آلهو سلم) وآل او که بر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) و آل او درود فرستى ، و قسمتبهتر عمرم را در آخر قرار دهى و بهترین اعمالم را آخرین آنها قراردهى و از تو مغفرت و خشنودى تو را مسئلت مى کنم اى ارحم الراحمین).

منبع: کتاب مکارم الاخلاق، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی

دو رکعت نماز بخوان و سر به سجده بگذار و صد بار بگو: (یا فاطمه ) بعد گونه راست را به زمین بگذار و همین طور بگو و بعد گونه چپ رابر زمین بگذار و بگو بعد پیشانى به مهر بگذار و آن را 110 بار بگو و بگو: (اىآن که از هر چیزى در امانى ، و همه چیز از تو ترسان است ، ازتو سؤ ال مى کنم به ایمنى تو از هر چیز، و ترس هر چیز از تو، این که برمحمد (صلى الله علیه و آله و سلم) وآل او صلوات فرستى، و به جان و خانواده و مال و فرزندان من امان ده تا اینکه از کسى ترسى نداشته باشم که تو بر هر چیز توانایى).

/**/

منبع: کتاب مکارم الاخلاق، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی

چهار رکعت است: در رکعت اول یک حمد و ده بار (ربنا و اجعلنا مسلمین ... خداوندا! مرا تسلیم خود قرار ده و از ذریه ما امتى مسلمان پدید آور، ومناسکخود به ما بنما، و توبه ما را بپذیر که تو تواب و رحیمى) و در رکعت دوم یک (حمد) و ده بار (خداوندا! مرا نمازگزار قرار ده، و هم از ذریه من،خداوندا! دعایم را بپذیر، خداوندا! مرا و والدینم و مؤمنان را در روز حسابمورد بخشش قرار ده) (سوره ابراهیم، آیات 42 و 43) و در رکعت سوم حمد یک بار بخوان و سپس ده بار بگو: (خداوندا! همسران و ذریه اى به ما ببخش که نور چشم و خوشحالى ما باشند و ما را رهبر متقیان قرار ده) (سوره فرقان، آیه 74)، و در رکعت چهارم یک حمدو ده بار بگو: (خداوندا! توفیقم ده که نعمتهاى که به من و والدینم داده اى شکرگزارى کنم وعمل صالحى که موجب خشنودى تو باشد به جاى آرم و ذریه مرا با صلاح آور و من به تو باز مى گردم و من از مسلمین مى باشم) (سوره احقاف، آیه 14)، بعد ازسلام ده بار بگوید: (ربنا هب ...) (سوره فرقان، آیه 74).

منبع: کتاب مکارم الاخلاق، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی

دو رکعت با هر سوره اى که مى خواهى بخوان و به قدرى که مى توانى بر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) وآل او درود فرست بعد بگو: (اى خداوندا! روزى براى توست که از ظالم براى مظلوم انتقام خواهى گرفت ولى جزع و بى تابى من صبر مرا بهحلم تو نمى رساند و مى دانى که فلان کس به من ستم کرده ، و با قدرتى که دارد به من ضعیف تعدى نموده ، اى پروردگار عزیز و درهم شکنندهقدرت جباران و یاور مظلومان از تو مسئلت دارم که هم اکنون قدرتت را به وى نمایى).

منبع: کتاب مکارم الاخلاق، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی

روز دهم ذیحجه، روز عید قربان (عید اضحی) و از بزرگترین اعیاد اسلامی است که اعمال و دعاهای خاصی دارد. یکی از نمازها، «نمازعید قربان» است که مثل نماز عید فطر، دو رکعت است و به همان صورت و در همان وقت و با همان شرایط خوانده می شود.

چه در روز عید فطر و چه قربان، پیش از نماز و پس از آن (در نماز قربان، تا ده نماز پس از نماز عید) تکبیرهایی گفته شود، که همه، بزرگ شمردن خدا و توحید و ستایش او و شکر بر نعمت هدایت است. در قنوت نماز عید، آنگونه که گذشت، دعای «اللهم اهل الکبریاء و العظمة...» بهتر است. در این دعا، خدا را به عظمت، جبروت، عفو و رحمت و بخشش می شناسیم و یاد می کنیم و از او، به حق و منزلت این روز بزرگ، که عید مسلمانان و مایه شرافت و افتخار پیامبر و خاندان اوست، درخواست می کنیم که بر «محمد و آل او» درود فرستد و ما را از خیرها و برکات خویش بهره مند سازد.

جمله ای که در این دعا آمده، جامع ترین درخواستی است که می توان از خدا طلبید. از پروردگار می خواهیم که:

خدایا، در هر خیری که محمد و آل محمد را در این روز، وارد ساختی، مرا نیز داخل گردان و از هر بدی که محمد و آل محمد را در این روز، بیرون ساختی، مرا نیز خارج گردان.

خدایا ... من از تو بهترین چیزها را می طلبم که بندگان صالح تو، از تو خواسته اند.

و به تو پناه می برم از هر بدی که بندگان مخلصت، از آن به تو پناهنده شده اند!

منبع : کتاب پرتوی از اسرار نماز ، حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی

نماز جعفر طیار علیه السلام دو تا دو رکعتى است که هر کدام داراى تشهد و سلام مستقلمی باشد که مجموعا چهار رکعت می ‏شود. که در همان ابتدای نماز نیت نماز جعفر طیار را میکنیم و نیاز نیست که دوبار نیت نماییم.

دررکعت اول بعد از حمد سوره «اذا زلزلت» خوانده می شود و در رکعت دوم پس ازحمد سوره «والعادیات» خوانده می ‏شود و در رکعت سوم؛ یعنى رکعت اول نمازدوم پس از حمد سوره «اذا جاء نصرالله» و در رکعت چهارم پس از حمد «قل هوالله احد» خوانده می ‏شود و در هر یک از رکعت‏ها بعد از حمد و سوره پانزدهمرتبه «سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله والله اکبر» و در رکوع هررکعت همین ذکر را ده مرتبه و پس از سر برداشتن از رکوع ده مرتبه و در سجدههر رکعت ده مرتبه و هنگام برداشتن سر از سجده‏ ها نیز ده مرتبه همین ذکرتکرار می ‏شود که مجموعا سیصد مرتبه می شود.

و اینکهوقت مشخص و زمان معین برای خواندن  آن در روایات نقل نشده ولی تاکید بر آنهست که حداقل برای یکبار هم که شده در سال خوانده شود.

منبع : مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، انتشارات بهمن آرا.