تأثیر دعا

قال رسول الله - صلى الله علیه و آله -:التعقیب بعد صلوة الفجر ابلغ فى طلب الرزق

دعاى پس از نماز صبح براى جلب رزق مؤ ثرتر است .(بحارالانوار، ج 85، س 326، مستدرک الوسایل ، ج 1، ص 336)

صلوات بر محمد (ص ) و اهل بیتش

قال الصادق - علیه السلام -کل دعاء یدعى الله - عزوجل - به محجوب عن السماء حتى یصلى على محمد و آل محمد

هر دعایى که خدا با آن خوانده شود، پوشیده است ، بالا نمى رود و به هدف اجابت نمى رسد مگر این که صلوات بر محمد و آل محمد (ع ) همراه باآن باشد (اصول کافى ، - ج 2، ص 493)

فضیلت تسبیح حضرت فاطمه (س ):

قال الصادق - علیه السلام -تسبیح فاطمة الزهراء - علیهاالسلام - فى کل یوم فى دبر کل صلاة احب الى من صلاة الف رکعة فى کل یوم :

تسبیح حضرت زهرا (س ) در هر روز در تعقیب هر فریضه نزد من محبوب تر است از به جا آوردن هزار رکعت نماز در هر روز (ثواب الاعمال ، ص 166)

نماز و دعا:

قال الصادق - علیه السلام -:ان الله - عزوجل - فرض علیکم الصلوات الخمس فى افضل الساعات فعلیکم بالدعاء فى ادبار الصلوات

همانا خداوند نمازهاى پنجگانه را در بهترین ساعتها بر شما واجب کرد، بنابراین بعد از نمازها دعا کنید(بحارالانوار، ج 85، ص 320)

دعاى بعد از نماز

قال الصادق - علیه السلام -من صلى صلوة و عقب الى اخرى فهو ضیف الله و حق على الله ان یکرم ضیفه

هر که نماز فریضه کند و بعد از آن تعقیب بخواند تا نماز دیگر (یعنى به خواندن دعاهایى که بعد از نماز باید خواند و قرائت قرآن و غیره مشغول گردد تا وقت نماز دیگر) پس آن بنده مهمان خدا مى باشد و حق است بر خداى - عزوجل - اینکه اکرام کند مهمان خود را. (بحارالانوار، ج 85 ص 322).

وقت استجابت دعا  

قال الصادق - علیه السلام -یستجاب الدعاء فى اربعة مواطن : فى الوتر و بعد الفجر و بعد الظهر و بعدالمغرب

دعا در چهار وقت به اجابت مى رسد: 1 - در نماز وتر 2 - پس از نماز صبح 3 - بعد از نماز ظهر 4 - پس از مغرب (بحارالانوار، 85، ص 324 روضة المتقین ، ج 12 ص 38).

فضیلت والاى دعاى متصل به نماز

قال على - علیه السلام -من جلس فى مصلاة ثانیا رجلیه یذکر الله - تبارک الله و تعالى - وکل الله - عزوجل - به ملکا یقول : ازدد شرفا تکتب لک الحسنات و تمحى عنک السیئات و تبنى لک الدرجات حتى ینصرف

کسى که درجایگاه نمازش بنشیند، و به ذکر خداى تعالى و به تعقیبات بپردازد خداوند فرشته اى را بر او ماءمور و موکل مى گرداند که به وى مى گوید: اى نمازگزارى که مشغول به دعا هستى ، به شرف و کرامت و فضیلت خود بیفزا (یعنى بیشتر و زیادتر دعا کن ) که از براى تو حسنات ثبت مى گردد و سیئات و بدیهایت محو و نابود مى شود و درجات براى تو افزون مى گردد و این گفتگو ادامه دارد تا وقتى که او از دعا و تعقیباتش فارغ شود (دعائم الاسلام ، ج 1 ص 165).

امام کاظم (ع ) مشغول تعقیب نماز

موسى بن جعفر - علیه السلام - انه یصلى الفجر فیعقب الى ان تطلع الشمس ثم یسجد سجدة ، فلایزال ساجدا حتى تزول الشمس و قد و کل من یترصد اوقات الصلاة فاذا اخبره و ثب یصیل من غیر تجدید وضوء

امام موسى کاظم (ع ) وقتى نماز صبح را به جا مى آورد تا طلوع آفتاب مشغول تعقیب و ذکر خدا مى شد و سالهایى که در زندان بود، غالبا پس از نماز سر به سجده مى گذاشت و تا نزدیک ظهر به دعا و ذکر حمد مشغول بود و چون فرا مى رسد برمى خاست و بدون (نیاز به ) تجدید وضو به نماز مى ایستاد.(بحارالانوار، ج 48 ص 107)

طلب حاجت بعد از نماز:

قال الصادق - علیه السلام -ان الله - عزوجل - فرض علیکم الصلوات فى احب الاوقات الیه فاسئلوا الله حوائجکم عقیب فرائضکم

به درستى که خداوند نمازهاى واجب را در محبوبترین اوقات واجب کرد، پس حاجات خود را بعد از نمازهایتان بخواهید.(بحارالانوار، ج 85 ص 324)

دعا بعد از نماز واجب :

قال الصادق - علیه السلام -الدعاء بعد الفریضة افضل من الصلوة تنفلا

دعاى بعد از نماز واجب ، از به جا آوردن نماز نافله برتر است .(من لایحضره الفقیه ، ج 1 ص 962)

دعا در حال دل شکستن

قال الصادق - علیه السلام -اذ رق احدکم فلیدع فان القلب لایرق حتى یخلص

وقتى دل شما شکست دعا کنید، زیرا دل تا خالص نگردد نمى شکند. (بحارالانوار، ج 93، ص 345)

نحوه گفتن تسبیح فاطمه زهرا (س )

قال الصادق - علیه السلام -فى تسبیح فاطمة - علیها السلام - تبداء بالتکبیر اربعا و ثلاثین ، ثم التحمید ثلاثا و ثلاثین ثم التسبیح ثلاثا و ثلاثین

در تسبیح فاطمه (س ) باتکبیر (الله اکبر) شروع کرده و سى و چهار مرتبه بگوى ، پس از آن سى و سه بار تحمید (الحمدلله ) و سپس سى و سه مرتبه تسبیح (سبحان الله ). (وسائل الشیعه ، ج 4 ص 1025 ج 2، فروع کافى ، کتاب الصلاة ، ص 342).

 منبع: سایت اندیشه قم

در شرع انور اسلام علاوه از برخی نمازها که انجام آن‌ها بر همه مکلفین واجب و یکسان است، نمازهای مستحبی بسیاری نیز تشریع شده است که انجام آن‌ها برای تقرب بیشتر به خداوند و نیز برخی دیگر از خواص دنیوی یا اخروی توصیه شده است.
در یادداشت فقهی این هفته، احکام نمازهای مستحبی را به همراه طریقه خواندن نماز شب بیان خواهیم کرد. امید است خداوند متعال توفیق نماز مستحبی از جمله نماز شب را به همه ما عطا فرماید.

* برخی از خصوصیات نمازهای مستحبی

- تمام شرایط نمازهای واجب از جمله پاک بودن بدن و لباس، غصبی نبودن آن‌ها، طهارت وضویی و در صورت لزوم غسل و دیگر شرایط نماز واجب، در نمازهای مستحبی هم باید رعایت شود.
پس نماز مستحبی بدون وضو یا با لباس نجس، مثل نماز واجب، باطل است. (البته در مورد رو به قبله بودن، ایستاده بودن و خواندن سوره مطالبی خواهد آمد).
- انسان می‌تواند در حال توانایی و اختیار هم نماز مستحبی را نشسته بخواند. البته در این صورت ثواب و ارزش آن نصف نماز در حالت ایستاده است؛ پس اگر کسی بخواهد به ثواب کامل برسد باید دو برابر نماز بخواند تا ثواب کامل را درک کرده باشد. (البته از آنجا که نماز مستحبی چهار رکعتی نداریم باید نمازهای اضافه شده را در هر دو رکعت سلام داد یعنی دو رکعت دو رکعت خواند). مثلاً نافله نماز صبح دو رکعت است که اگر کسی بخواهد نشسته بخواند و ثواب کامل هم به او برسد، می‌تواند دو تا دو رکعتی در حالت نشسته بخواند، و البته می‌تواند به همان دو رکعت نشسته هم با نصف ثواب اکتفا کند.
البته اگر نماز مستحبی را نشسته بخواند اما یک یا دو آیه از سوره را در حالت ایستاده بخواند مثل آن است که نماز را از ابتدا ایستاده خوانده است. مثلاً اگر بعد از سوره حمد (در حالت نشسته) شروع به خواندن سوره توحید کند و هنگامی که به آیه «لم یلد و لم یولد» رسید بایستد و تا آخر سوره را ایستاده بخواند، مثل آن است که از ابتدا ایستاده خوانده و لازم نیست تعداد رکعات را دو برابر بکند. این طریقه در آن دسته از نمازهای مستحبی مفید است که دارای سوره‌های زیادی هستند (مثلاً صد تا سوره توحید) که می‌تواند تمام سوره‌ها را جز سوره آخر نشسته بخواند و سوره اخیر را ایستاده بجا آورد که خداوند عالم با کرم و بزرگواری خود، از او به عنوان ایستاده قبول خواهد فرمود.
- اگر انسان نماز مستحبی را در حالت نشسته یا ایستاده می‌خواند و از جهت قبله هم اطلاع دارد، باید نماز را رو به قبله بخواند. اما اگر در خالت راه رفتن می‌خواهد نماز مستحبی بخواند، لازم نیست رو به قبله باشد. در این حالت رکوع و سجود را با اشاره سر بجا می آورند و برای سجود سر را کمی بیشتر از رکوع خم می‌کنند.
- تمامی نمازهای مستحبی دو رکعتی هستند، مگر نماز وتر که یک رکعتی است و آخرین رکعت نماز شب محسوب می‌شود. بنابراین خواندن یک رکعت به نیّت یکی از معصومین برای برآورده شدن حاجات و نگه داشتن رکعت دیگر برای وقتی که حاجات آن‌ها روا شود، نامشروع است.
- نمازهای مستحبی سوره ندارند، یعنی می‌توان بعد از حمد رکوع را انجام داد؛ البته اگر سوره بخوانند فضیلت بیشتر دارد. البته اگر کسی بخواهد برخی از نمازهای مستحبی که مثلاً در مفاتیح‌الجنان یا دیگر کتاب‌های دعا آمده و سوره یا سوره های خاصی دارد را به جا آورد و به ثواب مخصوص آن‌ها نائل شود، باید سوره های گفته شده را بخواند. اما در نوافل روزانه و نماز شب و نیز نماز مستحبی که انسان با اختیار خود می‌خواند، خواندن سوره لازم نیست.
- قطع کردن نماز مستحبی قبل از پایان نماز حرام نیست؛ اما قطع کردن نماز واجب، حرام است.

1 ـ امام جواد علیه السّلام :
هرگاه پیامبر صلّى الله علیه و آله از نمازش فارغ مى شد مى گفت: خدایا، آنچه را کرده و مى کنم، نهان و آشکار کرده ام، اسراف بر خود را و آنچه را که تو بهتر از من مى دانى، بر من بیامرز. خدایا تو پیش از همه و پس از همه هستى، جز تو خدایى نیست . به داناییت بر نهان و به تواناییت بر همه خلقت سوگند، تا آنگاه که زندگى را برایم بهتر مى دانى، مرا زنده نگاه دار و آنگاه که مرگ را برایم بهتر مى دانى، مرا بمیران . خدایا ، همانا من بیم از تو را در نهان و آشکار ، سخن حق را در خشم و خشنودى و میانه روى را در تنگدستى و توانگرى، از تو مى خواهم. نعمتى تمام ناشدنى و روشنى چشمى ناگسستنى را از تو مى خواهم . خشنودى به حکم تو، مرگى مبارک پس از زندگى و زندگانى آرام پس از مرگ، لذت نگاه به تو و شوق دیدارت و ملاقات تو بى رنجى گزنده و فتنه اى گمراه کننده را، از تو مى خواهم. خدایا ، ما را به زینت ایمان، مزیّن کن و راهنما و رهیافته قرار ده. خدایا ، ما را در میان آنان که ره نمودى، ره بنما . خدایا ، همانا من اراده قوى بر یافتن راه راست و و پایدارى در کار و استوارى در راه حق را از تو مى خواهم. سپاسگزارى نعمتت را، سلامتى کامل و اداى حقت را مى خواهم. اى پروردگار من ، دلى پیراسته و زبانى راستگو از تو مى خواهم. از آنچه که مى دانى آمرزش مى طلبم و نیکوترین آنچه که مى دانى از تو مى خواهم و از بدى آنچه مى دانى به تو پناه مى برم ، که تو مى دانى و ما نمى دانیم و تو به نهانها بسیار دانایى[1].

2 ـ ابو ایّوب انصارى:
در پشت سر پیامبرتان صلّى الله علیه و آله نماز نگزاردم ، جز اینکه هرگاه نمازش را به پایان مى برد ، مى شنیدم که مى گوید: خدایا همه خطاها و گناهانم را بیامرز، خدایا نعمتت را بر من ارزانى دار، مرا زنده بدار و روزیم ده و به کارها و خویهاى شایسته رهنمونم کن که جز تو به شایسته هاى آن دو (کارها و خویها) ره نمى نماید و جز تو از زشتهاى آن دو ، باز نمى دارد.

3 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ـ به علىّ علیه السّلام ـ :
هرگاه خواستى هر چه را مى شنوى و مى خوانى به یاد بسپارى، این دعا را در پى هر نماز بخوان : پاک و منزّه است آن که به مردمان مملکتش تجاوز نمى کند. پاک و منزه است آن که ساکنان زمین را کیفرهاى گونه گون نمى دهد، پاک و منزه است آن مهربان و بخششگر. خدایا ، در دل من نور و بینش و فهم و دانایى قرار ده، که تو بر هر کار توانایى.

4 ـ اصبغ از امام علىّ علیه السّلام :
هر کس دوست دارد از دنیا برود در حالى که از گناهانش پاک شده آنگونه که زر ناب از تیرگیها پاک مى گردد و هیچکس چیزى به ستم برده را از او مطالبه نکند، در پى هر یک از نمازهاى پنجگانه، تبار نامه خداوند ، قل هو الله احد ، را دوازده مرتبه بخواند . سپس دستانش را بگشاید و بگوید: خدایا به نام پنهان ، پوشیده، پاک، پاکیزه و خجسته ات از تو مى خواهم . به نام بزرگ و چیرگى همیشگیت از تو مى خواهم . اى بخشنده عطاها، اى آزاد کننده اسیران، اى رهایى دهنده مردم از آتش، بر محمّد و خاندان او درود فرست ، از آتش رهاییم ده، آسوده از دنیا ببر و به سلامت وارد بهشت گردان . آغاز دعایم را رستگارى، میان آن را کامیابى و پایان آن را نیکویى قرار ده ، که تنها تو به نهانها بسیار دانایى. سپس فرمود: این از امور نهانى است که پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله به من آموخت و فرمان داد آن را به حسن و حسین نیز بیاموزم.

5 ـ امام صادق علیه السّلام :
پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله روزى به اصحابش فرمود: آیا اگر هر چه لباس وظرف دارید گردآورید وروى هم بنهید، فکر مى کنید به آسمان برسد؟ گفتند: نه اى پیامبر خدا، فرمود: آیا شما را به چیزى راهنمایى نکنم که ریشه اش در زمین و شاخه اش در آسمان باشد؟ گفتند: چرا، اى پیامبر خدا. فرمود: هر یک از شما که از نماز واجبش فارغ شد ، سى بار بگوید: «و خدا پاک و منزّه است، سپاس براى خداست و جز خداوند، هیچ خدایى نیست و خدا بزرگتر است». همانا ریشه این ها در زمین و شاخه آن ها در آسمان است. آن ها خرابى، آتش، غرق شدن، در چاه افتادن، خوراک درنده شدن، مرگ بد و بلاى آسمانى را که در آن روز بر بنده فرود مى آید ، دفع مى کنند و آن ها ماندگارند.

6 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله :
در پى هر نماز مى گویى: خدایا از نزد خود مرا ره بنما و از فضل و بخششت بر من فرو ریز و از رحمتت بر من بگستر و از برکتهایت ، بر من فرو فرست.
7 ـ امام علىّ علیه السّلام ـ از دعاى ایشان پس از نماز واجب ـ :
خدایا ، براى تو نماز گزاردم و حال آنکه مى دانى در نمازم، نقص و شتاب و فراموشى و غفلت و کسالت و سستى و از یاد بردن و ریا و خودنمایى و شک و دورى و گمان و عُجب و اندیشه کردن و فروگذاشتن از کمال واجبت ، مى باشد. اى خداى من ، از تو مى خواهم بر پیامبر و خاندانش درود فرستى و نقص نمازم را به تمام ، و شتابم را در آن به تأمل و استوارى و فراموشى ام را به بیدارى و غفلتم را به مواظبت و کسالتم را به نشاط و سستى ام را به پایدارى و از یاد بردنم را به یادداشتن و دورى ام را به کشش و ارتباط و ریایم را به اخلاص و خودنمایى ام را به پوشاندن و شکّم را به یقین و گمانم را به حجّت و اندیشه ام را به فروتنى و تحیّر و فروماندنم را به فرمانبردارى ، تبدیل فرمایى .همانا براى تو نماز گزاردم و به تو روى کردم و به تو ایمان آوردم و تو را قصد کردم . پس در نماز و دعایم ، رحمت و برکت قرار ده که زشتیهایم را بپوشاند و جایگاهم را گرامى دارد و رویم را سفید گرداند و عملم را پاکیزه کند و بار گناهم را سبک گرداند. خدایا ، با آن، سنگینى ام را سبک گردان و آنچه را نزد توست بهتر از آنچه از من مى بُرى ، قرار ده.
سپاس خداوندى که واجبى را از من ادا کرد که از نمازهاى واجب و نوشته شده بر مؤمنان بود . اى خداوند، اى بخشنده ترین بخشندگان.
8 ـ هر کس مى خواهد پیمانه اش را تمام گیرند، پس در پى هر نماز بگوید: پاک ومنزّه است پروردگارت، پروردگار عزّت، از آنچه مى گویند وسلام بر پیامبران و سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است.

9 ـ امام باقر علیه السّلام :
کمترین چیزى که از دعا ، پس از (نماز) واجب کفایت مى کند ، این است که بگویى: خدایا ، همانا من هر نیکى را که به آن آگاهى دارى، از تو مى خواهم و از هر بدى که به آن دانایى، به تو پناه مى برم. خدایا، همانا من آسایش در همه کارهایم را از تو مى خواهم و از رسوایى دنیا و عذاب آخرت به تو پناه مى برم[2].

10 ـ امام صادق علیه السّلام :
هر کس در پى نماز واجب بگوید: «خود و خانواده و فرزندانم و هر کس که نگهداریش با من است را ، به خداى بزرگ و شکوهمند مى سپارم و به خدایى که همه چیز در برابر بزرگى اش وحشت زده و ترسان و خوار است، خود و خانواده، دارایى، فرزندان و هر کس را که نگهداریش با من است مى سپارم». در میان بالى از بالهاى جبرییل در بر گرفته وخود و خانواده و داراییش حفظ مى شود.
11 ـ دعایى است که در پى هر نماز خوانده مى شود، پس اگر بیمارى و رنج و دردى دارى ، هرگاه نمازت را به پایان بردى ، هفت بار با دست، سجده گاهت را مسح کن و این دعا را بخوان و دستت را بر جاى درد بکش و بگو: «اى کسى که زمین را بر آب و هوا را با آسمان نگه داشت و براى خود زیباترین نامها را انتخاب کرد، بر محمّد و خاندانش درود فرست و براى من اینگونه و آنگونه کن و این و آن را روزیم ده و از فلان و بهمان سلامتى ام بخش.
12 ـ خطاب به کسى که گفت: فدایت شوم، پیروان تو مى گویند: همانا ایمان دو گونه است: ماندگار و نماندنى . پس چیزى به من بیاموز که اگر آن را بگویم، ایمانم کامل شود ، ـ فرمود : در پى هر نماز واجب بگو: خشنودم به اینکه، خداوند، پروردگارم؛ محمّد، پیامبر؛ اسلام ، دین؛ قرآن، کتاب؛ کعبه ، قبله و علىّ ولىّ وامامم باشد. و به امامت حسن و حسین وامامان (صلوات الله علیهم) خشنودم . پس آنان را نیز از من خشنود کن که تو بر هر کار توانایى.

13 ـ علىّ بن مهزیار:
محمّد بن ابراهیم به ابوالحسن علیه السّلام [3] نوشت: اى سرور من ، اگر صلاح مى بینى، دعایى به من بیاموز که اگر در پى نمازهایم بخوانم خداوند براى من نیکى دنیا و آخرت را گرد آورد. پس امام علیه السّلام نوشت: مى گویى: از بدى دنیا و آخرت و بدى همه دردها، به روى کریمانه ات و عزت زوال ناپذیرت ، پناه مى برم .
________________________________________
(1) در نقل سنن ابى داود و سنن کبرى، تنها تا «جز تو خدایى نیست» آمده است.
(2) الفقیه، و مکارم الاخلاق، در آغاز حدیث، صلوات بر پیامبر و خاندانش را نیز دارند.
(3) به احتمال فراوان، منظور امام هادى علیه السّلام مى باشد.

منبع: موسسه جهانی سبطین(ع)

رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ {البقرة/250}

رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ {آل عمران/8}

ربَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ {آل عمران/147}

رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ {الأعراف/23}

رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ {إبراهیم/41}

رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ {الحشر/10}

رسول خدا (ص) فرمود: یاعلی! بر تو باد به تلاوت کردن آیه الکرسی بعد از هر نماز فریضه، بدرستی که محافظت نکند بر آن مگر پیغمبری یا صدیقی یا شهیدی و از حضرت رسالت پناه (ص) منقول است:

هر که آیه الکرسی را بعد از هر نماز بخواند، مانعی نباشد او را از داخل شدن به بهشت بغیر مرگ؛

و به روایت دیگر:

هر که آیه الکرسی را بعد از هر نماز فریضه بخواند نمازش مقبول گردد و در امان خدا باشد و خدا او را از بلاها و گناهان نگاه دارد.

" برگرفته از کتاب با ارزش "اهل البیت (ع)"

مستحب است انسان بعد از نماز، مشغول تعقیب ، یعنى خواندن ذکر و دعا و قرآن ، شود ولى بهتر است چیزهایى را که در کتابهاى دعا دستور داده اند، بخواند.

از تعقیبهایى که خیلى سفارش شده است ، تسبیح حضرت زهراعلیها السّلام است ، که به این ترتیب گفته شود:

اللّهُ اکبر: (34 بار)

اَلْحَمْدُ للّه : (33 بار)

سبحان اللّه : (33 بار)

مستحب است بعد از نماز، سجده شکر کند و همین قدر که پیشانى را به قصد شکر بر زمین بگذارد، کافى است ، ولى بهتر است صد مرتبه یا سه مرتبه یا یک مرتبه بگوید:

((شُکْراً لِلّه )) یا((شکراً))یا ((عفواً)).

1 ـ امام جواد علیه السّلام :
هرگاه پیامبر صلّى الله علیه و آله از نمازش فارغ مى شد مى گفت: خدایا، آنچه را کرده و مى کنم، نهان و آشکار کرده ام، اسراف بر خود را و آنچه را که تو بهتر از من مى دانى، بر من بیامرز. خدایا تو پیش از همه و پس از همه هستى، جز تو خدایى نیست . به داناییت بر نهان و به تواناییت بر همه خلقت سوگند، تا آنگاه که زندگى را برایم بهتر مى دانى، مرا زنده نگاه دار و آنگاه که مرگ را برایم بهتر مى دانى، مرا بمیران . خدایا ، همانا من بیم از تو را در نهان و آشکار ، سخن حق را در خشم و خشنودى و میانه روى را در تنگدستى و توانگرى، از تو مى خواهم. نعمتى تمام ناشدنى و روشنى چشمى ناگسستنى را از تو مى خواهم . خشنودى به حکم تو، مرگى مبارک پس از زندگى و زندگانى آرام پس از مرگ، لذت نگاه به تو و شوق دیدارت و ملاقات تو بى رنجى گزنده و فتنه اى گمراه کننده را، از تو مى خواهم. خدایا ، ما را به زینت ایمان، مزیّن کن و راهنما و رهیافته قرار ده. خدایا ، ما را در میان آنان که ره نمودى، ره بنما . خدایا ، همانا من اراده قوى بر یافتن راه راست و و پایدارى در کار و استوارى در راه حق را از تو مى خواهم. سپاسگزارى نعمتت را، سلامتى کامل و اداى حقت را مى خواهم. اى پروردگار من ، دلى پیراسته و زبانى راستگو از تو مى خواهم. از آنچه که مى دانى آمرزش مى طلبم و نیکوترین آنچه که مى دانى از تو مى خواهم و از بدى آنچه مى دانى به تو پناه مى برم ، که تو مى دانى و ما نمى دانیم و تو به نهانها بسیار دانایى[1].

2 ـ ابو ایّوب انصارى:
در پشت سر پیامبرتان صلّى الله علیه و آله نماز نگزاردم ، جز اینکه هرگاه نمازش را به پایان مى برد ، مى شنیدم که مى گوید: خدایا همه خطاها و گناهانم را بیامرز، خدایا نعمتت را بر من ارزانى دار، مرا زنده بدار و روزیم ده و به کارها و خویهاى شایسته رهنمونم کن که جز تو به شایسته هاى آن دو (کارها و خویها) ره نمى نماید و جز تو از زشتهاى آن دو ، باز نمى دارد.

3 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ـ به علىّ علیه السّلام ـ :
هرگاه خواستى هر چه را مى شنوى و مى خوانى به یاد بسپارى، این دعا را در پى هر نماز بخوان : پاک و منزّه است آن که به مردمان مملکتش تجاوز نمى کند. پاک و منزه است آن که ساکنان زمین را کیفرهاى گونه گون نمى دهد، پاک و منزه است آن مهربان و بخششگر. خدایا ، در دل من نور و بینش و فهم و دانایى قرار ده، که تو بر هر کار توانایى.

 ـ اصبغ از امام علىّ علیه السّلام :
هر کس دوست دارد از دنیا برود در حالى که از گناهانش پاک شده آنگونه که زر ناب از تیرگیها پاک مى گردد و هیچکس چیزى به ستم برده را از او مطالبه نکند، در پى هر یک از نمازهاى پنجگانه، تبار نامه خداوند ، قل هو الله احد ، را دوازده مرتبه بخواند . سپس دستانش را بگشاید و بگوید: خدایا به نام پنهان ، پوشیده، پاک، پاکیزه و خجسته ات از تو مى خواهم . به نام بزرگ و چیرگى همیشگیت از تو مى خواهم . اى بخشنده عطاها، اى آزاد کننده اسیران، اى رهایى دهنده مردم از آتش، بر محمّد و خاندان او درود فرست ، از آتش رهاییم ده، آسوده از دنیا ببر و به سلامت وارد بهشت گردان . آغاز دعایم را رستگارى، میان آن را کامیابى و پایان آن را نیکویى قرار ده ، که تنها تو به نهانها بسیار دانایى. سپس فرمود: این از امور نهانى است که پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله به من آموخت و فرمان داد آن را به حسن و حسین نیز بیاموزم.

5 ـ امام صادق علیه السّلام :
پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله روزى به اصحابش فرمود: آیا اگر هر چه لباس وظرف دارید گردآورید وروى هم بنهید، فکر مى کنید به آسمان برسد؟ گفتند: نه اى پیامبر خدا، فرمود: آیا شما را به چیزى راهنمایى نکنم که ریشه اش در زمین و شاخه اش در آسمان باشد؟ گفتند: چرا، اى پیامبر خدا. فرمود: هر یک از شما که از نماز واجبش فارغ شد ، سى بار بگوید: «و خدا پاک و منزّه است، سپاس براى خداست و جز خداوند، هیچ خدایى نیست و خدا بزرگتر است». همانا ریشه این ها در زمین و شاخه آن ها در آسمان است. آن ها خرابى، آتش، غرق شدن، در چاه افتادن، خوراک درنده شدن، مرگ بد و بلاى آسمانى را که در آن روز بر بنده فرود مى آید ، دفع مى کنند و آن ها ماندگارند.

6 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله :
در پى هر نماز مى گویى: خدایا از نزد خود مرا ره بنما و از فضل و بخششت بر من فرو ریز و از رحمتت بر من بگستر و از برکتهایت ، بر من فرو فرست.
7 ـ امام علىّ علیه السّلام ـ از دعاى ایشان پس از نماز واجب ـ :
خدایا ، براى تو نماز گزاردم و حال آنکه مى دانى در نمازم، نقص و شتاب و فراموشى و غفلت و کسالت و سستى و از یاد بردن و ریا و خودنمایى و شک و دورى و گمان و عُجب و اندیشه کردن و فروگذاشتن از کمال واجبت ، مى باشد. اى خداى من ، از تو مى خواهم بر پیامبر و خاندانش درود فرستى و نقص نمازم را به تمام ، و شتابم را در آن به تأمل و استوارى و فراموشى ام را به بیدارى و غفلتم را به مواظبت و کسالتم را به نشاط و سستى ام را به پایدارى و از یاد بردنم را به یادداشتن و دورى ام را به کشش و ارتباط و ریایم را به اخلاص و خودنمایى ام را به پوشاندن و شکّم را به یقین و گمانم را به حجّت و اندیشه ام را به فروتنى و تحیّر و فروماندنم را به فرمانبردارى ، تبدیل فرمایى .همانا براى تو نماز گزاردم و به تو روى کردم و به تو ایمان آوردم و تو را قصد کردم . پس در نماز و دعایم ، رحمت و برکت قرار ده که زشتیهایم را بپوشاند و جایگاهم را گرامى دارد و رویم را سفید گرداند و عملم را پاکیزه کند و بار گناهم را سبک گرداند. خدایا ، با آن، سنگینى ام را سبک گردان و آنچه را نزد توست بهتر از آنچه از من مى بُرى ، قرار ده.
سپاس خداوندى که واجبى را از من ادا کرد که از نمازهاى واجب و نوشته شده بر مؤمنان بود . اى خداوند، اى بخشنده ترین بخشندگان.
8 ـ هر کس مى خواهد پیمانه اش را تمام گیرند، پس در پى هر نماز بگوید: پاک ومنزّه است پروردگارت، پروردگار عزّت، از آنچه مى گویند وسلام بر پیامبران و سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است.

9 ـ امام باقر علیه السّلام :
کمترین چیزى که از دعا ، پس از (نماز) واجب کفایت مى کند ، این است که بگویى: خدایا ، همانا من هر نیکى را که به آن آگاهى دارى، از تو مى خواهم و از هر بدى که به آن دانایى، به تو پناه مى برم. خدایا، همانا من آسایش در همه کارهایم را از تو مى خواهم و از رسوایى دنیا و عذاب آخرت به تو پناه مى برم[2].

10 ـ امام صادق علیه السّلام :
هر کس در پى نماز واجب بگوید: «خود و خانواده و فرزندانم و هر کس که نگهداریش با من است را ، به خداى بزرگ و شکوهمند مى سپارم و به خدایى که همه چیز در برابر بزرگى اش وحشت زده و ترسان و خوار است، خود و خانواده، دارایى، فرزندان و هر کس را که نگهداریش با من است مى سپارم». در میان بالى از بالهاى جبرییل در بر گرفته وخود و خانواده و داراییش حفظ مى شود.
11 ـ دعایى است که در پى هر نماز خوانده مى شود، پس اگر بیمارى و رنج و دردى دارى ، هرگاه نمازت را به پایان بردى ، هفت بار با دست، سجده گاهت را مسح کن و این دعا را بخوان و دستت را بر جاى درد بکش و بگو: «اى کسى که زمین را بر آب و هوا را با آسمان نگه داشت و براى خود زیباترین نامها را انتخاب کرد، بر محمّد و خاندانش درود فرست و براى من اینگونه و آنگونه کن و این و آن را روزیم ده و از فلان و بهمان سلامتى ام بخش.
12 ـ خطاب به کسى که گفت: فدایت شوم، پیروان تو مى گویند: همانا ایمان دو گونه است: ماندگار و نماندنى . پس چیزى به من بیاموز که اگر آن را بگویم، ایمانم کامل شود ، ـ فرمود : در پى هر نماز واجب بگو: خشنودم به اینکه، خداوند، پروردگارم؛ محمّد، پیامبر؛ اسلام ، دین؛ قرآن، کتاب؛ کعبه ، قبله و علىّ ولىّ وامامم باشد. و به امامت حسن و حسین وامامان (صلوات الله علیهم) خشنودم . پس آنان را نیز از من خشنود کن که تو بر هر کار توانایى.

13 ـ علىّ بن مهزیار:
محمّد بن ابراهیم به ابوالحسن علیه السّلام [3] نوشت: اى سرور من ، اگر صلاح مى بینى، دعایى به من بیاموز که اگر در پى نمازهایم بخوانم خداوند براى من نیکى دنیا و آخرت را گرد آورد. پس امام علیه السّلام نوشت: مى گویى: از بدى دنیا و آخرت و بدى همه دردها، به روى کریمانه ات و عزت زوال ناپذیرت ، پناه مى برم

رسول خدا (ص) فرمود: یاعلی! بر تو باد به تلاوت کردن آیة الکرسی بعد از هر نماز فریضه، بدرستی که محافظت نکند بر آن مگر پیغمبری یا صدیقی یا شهیدی و از حضرت رسالت پناه (ص) منقول است:

هر که آیة الکرسی را بعد از هر نماز بخواند، مانعی نباشد او را از داخل شدن به بهشت بغیر مرگ؛

و به روایت دیگر:

هر که آیه الکرسی را بعد از هر نماز فریضه بخواند نمازش مقبول گردد و در امان خدا باشد و خدا او را از بلاها و گناهان نگاه دارد.

" برگرفته از کتاب با ارزش "اهل البیت (ع)"

امام زمان سلام الله علیه فرمودند : سجده‌ی شکر، از لازم‌ترین و واجب‌ترین مستحبات الهی است ... همانا، فضیلت دعا و تسبیح پس از واجبات بر دعای بعد از نوافل، همانند فضیلت واجبات بر نوافل است. سجده، دعا و تسبیح است.

سپاس نعمت‌های حق‌تعالی، نشان معرفت و ادب و بندگی است. در آیات و روایات، به مسئله شکرگزاری از نعمت‌ها، بسیار سفارش شده و اینکه یاد نعمت‌ها، محبت انسان را به خدا زیاد می‌کند و نعمت‌های الهی را مستدام و افزون می‌گرداند.

گرچه شکر نعمت‌ها، از توان و طاقت‌بشر بیرون است، ولی انسان باید به هر قدر که می‌تواند، سپاسگزاری احسان و نعمت و نیکی پروردگار باشد. یکی از شکل‌های شکر، سجده بر خاک کردن و پیشانی بر خاک‌نهادن در برابر خداوند و شکر گفتن اوست.

و «سجده شکر» یکی از تعقیبات نماز به حساب آمده است.

(مرحوم علامه مجلسی، جلد 83 بحار الانوار).

قال مولانا الامام المهدی- عجل الله تعالی فرجه الشریف-  :

(سَجْدَهُ الشُّکْرِ مِنْ أَلْزَمِ السُّنَنِ وَأَوْجَبِها ... فَإِنَّ فَضْلَ الدُّعاءِ وَالتَّسْبیحِ بَعْدَ الْفَرائِضِ عَلَی الدُّعاءِ بِعَقیبِ النَّوافِلِ، کَفَضْلِ الْفَرائِضِ عَلَی النَّوافِلِ، وَالسَّجْدَهُ دُعاءٌ وَتَسْبیحٌ) [احتجاج، ج 2، ص 308 ; بحارالأنوار، ج 53، ص 161، ح 3 ; و وسائل الشیعه، ج 6، ص 490، ح8514] ؛  

سجده‌ی شکر، از لازم‌ترین و واجب‌ترین مستحبات الهی است ... همانا، فضیلت دعا و تسبیح پس از واجبات بر دعای بعد از نوافل، همانند فضیلت واجبات بر نوافل است. سجده، دعا و تسبیح است.

حدیث شریف، قسمتی از پاسخ امام مهدی (علیه السلام) به سؤال‌های محمّد بن عبداللّه حمیری است. حضرت، در این کلام، به اهمیّت یکی از مستحبات، یعنی سجده‌ی شکر اشاره می‌کند و بعد از آن به دعا و تسبیح بعد از فرایض پرداخته، فضیلت  آن را مانند فضیلت فریضه بر نوافل می‌داند و نیز اصل سجده و قرار دادن پیشانی بر خاک را در اجر و ثواب به منزله‌ی دعا و تسبیح می‌داند.

از بررسی آیات و احادیث به دست می‌آید که همه‌ی واجبات و یا همه‌ی مستحبات، در یک سطح و اندازه نیستند؛ مثلاً اهمیّت نماز، در میان واجبات، از همه بیش‌تر است؛ زیرا، قبولی اعمال، به قبول شدن نماز بستگی دارد. در میان مستحبات ـ برابر این حدیث ـ اهمیّت سجده‌ی شکر، از همه‌ی مستحبات بیش‌تر است. شاید علّت، این باشد که سجده‌ی شکر، کلید افزایش و تداوم نعمت است؛ یعنی هر گاه انسان با دیدن و یا رسیدن به نعمتی، شکر گزارد، آن نعمت تداوم می‌یابد و نعمت‌های دیگر نیز نازل می‌گردند. این نکته در قرآن به صراحت آمده است:

حضور قلب

قال زین العابدین (علیه السلام ): ان العبد لا یقبل من صلاته الا ما اقبل علیه منها بقلبه :
همانا نماز بنده پذیرفته نمى شود، مگر آنچه را که با قلبش به نماز توجه کرده است .
(المواعظ العددیه ، ص 270)
یکى دیگر از مقدمات نماز ((حضور قلب )) است و آن مهمترین شرط قبولى نماز مى باشد. براى نمازگزار سزاوار است که در تمام ذکرها و کارهاى نماز حضور قلب داشته باشد که تنها آنچه در نماز به آن توجه داشته باشد به حسابش گذاشته مى شود⁽⁴⁸⁾.
و هم اکنون سالک پس از ایجاد مقدمات و گفتن اذان و اقامه ، آماده خواندن نماز است . در این لحظه مهمترین مساءله حضور قلب است . یعنى این که سالک به هر صورتى که شده ، قلب خود را متوجه این عمل عظیم گرداند و در محضر ربوبى قدس آن را حاضر کند، زیرا در روایات تاءکید زیادى به رعایت حضور قلب شده و عبادت بدون آن همچون جسمى بى روح و دور از مرحله قبول است .
در کتاب کافى از حضرت باقر (علیه السلام ) و صادق (علیه السلام ) روایت شده است که فرمودند:
((بدرستى که آنچه از نماز براى تو مى باشد، آن قسمتى است که نسبت به آن حضور قلب داشته باشى ، پس اگر تمام نماز را غلط بجاى آورد و با از آداب آن غفلت نماید، نمازش پیچیده مى شود و با آن به صورت صاحبش ‍ زده مى شود))⁽⁴⁹⁾.))