الا بذکر الله تطمئن القلوب

( قرآن مجید )

اضطراب بیماری شایع قرن اتم و کهکشان است ، پیشرفت سریع و پیچیده تمدن و در عین حال بی توجهی به ارزش های مذهبی و خانوادگی هر روز بیش از پیش برای افراد و اجتماع اضطراب های جدید بوجود می آورد.

از نظر روانپزشکان ، اضطراب با یک احساس منتشر و مبهم دلواپسی که اغلب ناخوشایند و بدون دلیل است مشخص می شود که معمولا با یک یا چند مشکل جسمی همراه می گردد . از جمله شخص ممکن است علامتهای جسمی چون احساس طپش قلب ، تنگی نفس و درد قفسه سینه ، خالی شدن سردل ، تعریق ، سردرد ، تکرر ادرار ، اسهال ، گزگز دست و پاها ، لرزش و را نیز به همراه داشته باشد . اضطراب ، گاهی به شکل طبیعی در اشخاص سالم بروز می کند و گاهی به صورت بیمارگونه و دائمی در می آید که نیاز به درمان و مراقبت پزشکی دارد . با اینکه دلایل علمی مختلفی از دیدگاههای مختلف بعنوان دلایل بروز اضطراب و تشدید آن ارائه شده است اما همچنان دور شدن از ایمان مذهبی بعنوان یک عامل عمیق در بروز اضطراب نقش غیر قابل انکاری دارد و به این ترتیب نقش پیشگیری کننده و حتی درمانگر مذهب در مورد اضطراب قابل بررسی است .

آرامش حاکم بر روح و روان و در نتیجه آن جسم اشخاص مذهبی ، در مقایسه با آشفتگی روانی و جسمی و اضطراب لامذهب ها از دیر باز مورد توجه پزشکان بوده است .

به این ترتیب در بعد پیشگیری از اضطراب و برای آرامش دائمی جسم و روان نماز نقش خارق العاده ای را ایفا می کند . از طرفی در بعد درمان بیماران مبتلا به اضطراب ، امروز علاوه بر درمانهای دارویی ، از روش های چون آموزش انبساط آرامش عضلانی و همچنین تلقین بوسیله هیپنوتیزم نیز استفاده می شود که ما در مورد انبساط عضلانی ناشی از نماز در نکته چهارم از این مجموعه مقالات ، سخن گفته ایم و درباره تلقین های سازنده ناشی از نماز نیز در آینده سخن خواهیم گفت .

تنها در مورد اضطراب ، بد نیست به این نکته اشاره کنیم که شخص نمازگزار با ایمان به قدرت لا یتناهی پروردگاری که در مقابلش کرنش می کند ، خود را در مقابل هر عاملی که قصد به خطر انداختن و ترساندن ( و در نتیجه مضطرب ساختن ) او را داشته باشد ایمن می یابد و ضمن تکرار باور اعتقادی خود طی نمازهایی پنجگانه یومیه این ایمنی همه جانبه را ، به روان خود تلقین می کند و سرانجام آرامش عمیق را در وجود خود ملکه می سازد .

در راستای این موضوع تحقیقات علمی در برخی کشورهای مسلمان نشان می دهد که بیماران مضطربی که در کنار درمانهای رایج ضد اضطراب ، به خواندن نماز و قرآن و حتی احادیث نبوی تحریک شده اند از درجه درمان به مراتب بالاتری نسبت به سایرین برخوردار بوده اند .

تاثیر نماز بر افزایش طول عمر

در سالهای نخستین که این حقیر نگارنده سطور ، تحصیل طب را در تهران آغاز کرده بودم ، در برخورد با استاد بزرگ پاتولوژی ایران ، جناب آقای دکتر کمال الدین آرمین همواره این سؤال در ذهنم نقش می بست که چه نیروی عظیم و خارق العاده ای وجود دارد که سبب می شود این مرد در اوج کهولت مقتدرانه برکرسی تحقیق و پژوهش و تدریس همچنان تکیه بزند و در آستانه هشتمین دهه عمر خود اینچنین شاداب و دل زنده باقی بماند !

تا این که روزی سر کلاس درس استاد این راز بر ما دانشجویان آشکار شد . بدین سان که ، استاد هنگامی که مشغول تدریس اسلایدهای پیچیده و متنوع علمی مربوط به تشخیص های پاتولوژی بود ، ناگهان به اسلایدی رسید که به کلی با همه چیزهایی که در دانشکده پزشکی دیده بودیم فرق داشت !؟!

بر روی آن اسلاید تنها یک بیت از حافظ شیراز نگاشته شده بود که :

تکیه بر تقوی و دانش در طریقت کافریست
راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش

آن گاه استاد مدتی درباره توکل سخن گفت و به ما آموخت که والاترین و بالاترین قدرت پزشک برای تشخیص و درمان بیماریها تنها توکل به باریتعالی است و دیگر هیچ .

ایمان متعالی و توکل بدون قید و شرط را یکبار دیگر من در ملاقات با پیر تاریخ ایران و پدر تاریخ کرمان ، استاد باستانی پاریزی دیدم . مرد جاودانه ای که هنوز حتی در دوران کهولت ، استوار و با عظمتی شگرف و ستودنی و بی آلایشی و بی ریایی بی نهایت خود ، . زندگیش را وقف ایران عزیز نموده است . مشاهده بزرگانی چون آرمین ، باستانی پاریزی و .. و توجه به این نکته ظریف که بسیاری از مراجع تقلید بزرگ و مشایخ صوفیه که ایمان و ذکر خدا در جزء جزء زندگیشان جاریست ، عمرهای طولانی و پر برکت می کنند. آش کار کننده این مطلب است که میان ذکر خدا و فزونی طول عمر رابطه تنگاتنگی وجود دارد .

توجیه علمی این موضوع نیز با توجه به فواید پزشکی مختلف نماز ، که ما در این مجموعه مقالات تنها به فرازهای کوچکی از آن اشاره کرده ایم ، روشن می شود . در این مورد حتی برخی از نویسندگان علت علمی طولانی شدن بی سابقه عمر حضرت صاحب الزمان (عج ) را برای قرنها ، تسلط همه جانبه و کامل ایشان بر مسایل جسمی و روانی بشر ، به حساب می آورند .

و حضرت قائم (عج ) همان بزرگ مردی است که والاترین حد نماز را به جای می آورد ، نمازی که پیوسته سزاوار ستایش و سلام ابدی است :

السلام علیک حین تقوم ، السلام علیک حین تقعد ، السلام علیک حین تقراء ، السلام علیک حین تصلی ، السلام علیک حین تقنت ، السلام علیک حین ترکع و تسجد ، السلام علیک حین تحلل و تکبر السلام علیک حین تحمدو تستغفر ، السلام علیک حین تصبح و تمسی ، السلام علیک فی اللیل اذا یغشی و النهار اذا تجلی

تاثیر نماز بر احساس امنیت روانی

پس کدامیک از دو دسته مردم سزاوار به امنیت اند ( بگویید ) اگر می دانید ! ( بگو ) : کسانی که ایمان آورده اند و ایمان خود را به ستم نیامیخته اند .

( سوره مبارکه انعام ـ آیه شریفه 82)

هر چند که در پزشکی و زیست شناسی امروزی واژه استرس به معنی هایی متفاوتی به کار می رود ، اما بر اساس تعریف هانس سلیه ( روانشناس مشهور ) استرس در پزشکی و روانپزشکی معمولا اشاره به موقعیت های روانی و اجتماعی متنوعی دارد که قادر به ایجاد بیماریهای جسمی و روانی و سایر اختلالات رفتاری است .

مطالعات هاروی برنر ( محقق برجسته استرس ) نشان می دهد که آمار مرگ و میر ، بیماریهای جسمی ، خودکشی و دیگرکشی ، پذیرش به بیمارستانهای روانی و زندانها و.. در میان افرادی که در معرض استرس های گوناگون بوده اند ،، به مراتب بیشتر از افراد عادی است .

از آنجا که زندگی انسانها در عصر حاضر ، با استرس های بسیار متعدد و گوناگونی همراه شده است و با توجه به این که لازمه زیستن و تداوم زندگی سازش پذیری و مقاومت در برابر استرس هاست ، لزوم برخورداری انسان از وسایلی که درجه مقاومت او را در مقابل استرس ها افزایش بخشند و احساس آرامش و امنیت روانی را در وجود او حکمفرما سازند ، بوضوح احساس می شود .

چنانچه با دقت کافی و استناد به شواهد آماری به مکانهایی که استرس های متعدد زندگی کار افراد را بدانجا می کشاند ( مکانهایی مثل مطب پزشکان ، بیمارستانهای جسمی و روانی ، قبرستان جوانمرگ ها !؟! ، زندانها و .. ) سری بزنیم متوجه می شویم که تعداد مذهبی ها ، در مقایسه با غیر مذهبی های حاضر در این قبیل جاها بسیار متفاوت است .

بعنوان مثال در کشور خودمان 90% محکومان زندانها را افراد بی نماز تشکیل می دهند . یا مثلا آمار بیماران بستری در بیمارستانها که با نماز بیگانه اند به طرز باورنکردنی بیش از اشخاص مقید به نماز است .

این موضوع نه فقط در کشورهای مسلمان ، بلکه در سرتاسر جهان عمومیت دارد . بعنوان مثال : بررسی جوامع هوتری‌” در آمریکای شمالی حاکی از آن بود که بروز اختلال روانی در آنها کمتر از سایر افراد جامعه است . جوامع هوتری نسبتا پایدار و منزوی هستند و در شرایط آرام کشاورزی و با عقاید دینی استوار زندگی می کنند .

بدین ترتیب می توان با فیلسوف بزرگ قرن اخیر لیمان هم عقیده بود ، آنجا که گفته است : دین و مذهب در زندگی به انسان اطمینان و تکیه گاه روحی می بخشد .” با این اوصاف نماز بعنوان برجسته ترین چهره ایمان ، نقش بزرگی در ایجاد امنیت روانی و توانایی مقابله با استرس ها در انسان ایفا می کند و اگر به یاد آوریم که بیش از 60% مراجعه کنندگان به بیمارستانهای عمومی ، در واقع از یک مشکل روانی رنج می برند و بیماریهای ( روان تنی ) در طب نوین روز به روز جایگاه مهمتری پیدا می کند ، می توانیم از دریچه تازه ای از نقش نماز در بیماریهای جسمی سخن بگوییم .

تاثیر نماز بر بیماریهای تیروئید

در اصطلاح لغوی مردم کرمان ( بویژه در گویش سیرجانی ) ، از بیماری گواتر تیروئید با عنوان غمباد ( غم + باد ) نام برده می شود . چرا که تجربه به آنها نشان داده است این بیماری که تظاهر عمده آن به صورت بزرگی منتشر غده تیرویید است بیشتر در اشخاصی بروز می کند که در معرض غم و غصه و ناراحتی بیشتری در طول زندگی خود بوده اند !

این باور قدیمی کرمانیان ، توسط منابع علمی جدید نیز تا حدودی تأیید می شود . چرا که طی سالیان دراز ، پزشکان بروز پرکاری تیرویید را متعاقب ناراحتیهای هیجانی ، استرس و شوک های مختلف ، گزارش کرده اند . استرس های هیجانی متفاوتی ممکن است با بروز پرکاری تیرویید ، عمراه باشد . مثلا داغدیدگی ، گرفتاریها و بحرانهای زناشویی ، نگرانی های خانوادگی و مال ، تصادف و غیره

هر چند که عوامل مختلفی ، بصورت پدیده های زنجیره ای و پی در پی ، در تیرویید ، بیماری ایجاد می کنند . ولی شواهد قوی نشان میدهد که استرس های روانی ـ اجتماعی و گرفتاریهای هیجانی می تواند اثر آشکار ساز در شروع بیماری داشته باشد .

بنابراین هر عاملی که سبب تخفیف و کاهش استرس ها شود ، می تواند بعنوان پیشگیری کننده از برخی بیماریهای غده تیرویید مطرح گردد .

تلقین های امید بخش و زندگی ساز توأم با نماز  که در صورت حضور قلب و توجه به مفاهی م نماز تجلی می کنند ، به نمازگزار حس همه جانبه امنیت روانی را هدیه می دهد که در شماره گذشته به اختصار پیرامون ، آن سخن گفته ایم . در اینجا نیز بد نیست اشاره کنیم ، در پاییز 1994 یک پزشک محقق آمریکایی به نام ارنست ـ لی ـ رسی پس از سالها تحقیق به پیشنهاد مقوله ای به نام پزشکی انسانی پرداخته است که در آن احساس بعنوان پل ارتباطی میان جسم و روح معرفی شده است .

بدین معنا که این محقق آمریکایی و همکارانش به اثبات رسانده اند که روان از طریق تصورات و احساسات انسان بر ریو ژن ها تاثیر می گذارد و انقلاب نوین که متحول کننده عرصه علم خواهد بود ، ورود احساس و روان در دنیای پزشکی است .

بدین ترتیب روح و روان قدرتمند نمازگزار میتواند پیشگیری کننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماریهای جسمی ( از جمله بیماریهای تیرویید ) باشد .

تاثیر نماز بر اختلال شخصیت اسکیزوئید

برخی روانپزشکان ایرانی “ شخصیت منزوی ” را بعنوان بهترین ترجمه ، به جای “ شخصیت ” اسکیزوئید پیشنهاد کرده اند . چرا که مبتلایان به این اختلال ، عمری را در کناره گیری از اجتماع گذرانده اند و در نظر دیگران آدم هائی مردم گریز ، منزوی و تنها هستند . مطالعات آماری در ایالات متحده آمریکا ، احتمال این که از هر 100 آمریکایی حدود 7 نفر مبتلا به این اختلال باشند را مطرح کرده است که دلالت بر شیوع بالای آن دارد .

مبتلایان به این حالت اکثرا مشاغل انفرادی که حداقل تماس با دیگران را ایجاب می کند ، انتخاب می کنند و حتی برخی کارشبانه را به کار روزانه ترجیح می دهند تا مجبور به مدارا با افراد بیشتری نباشند .

این افراد آرام ، مردم گریز ، درون گرا و غیر اجتماعی هستند و ضمن کناره گیری و عدم دخالت در امور روزمره به دیگران چنان اهمیتی نمی دهند وشاید اگر مختصر ذوق ادبی هم داشته باشند ، با برداشتی سطحی از این بیت مشهور عارفانه ، پیوسته زمزمه می کنند :

دلا خوکن به تنهایی که از تن ها بلا خیزد
سعادت آن کسی دارد که از تن ها بپرهیزد

همین وضعیت آنهاست که باعث می شود غیر از بستگان درجه یک ، دوستان نزدیک یا محرم خاصی نداشته باشند و علاوه بر آن هیچ میلی نیز برای ایجاد روابط نزدیک با دیگران در خود احساس نکنند .

روشهای مورد استفاده در روانپزشکی امروز برای درمان این عارضه اعم از روان درمانی ، گروه درمانی و یا حتی دارو درمانی ، به خصوص در شرایط و امکانات کشور ما چندان عملی و مورد استفاده و کاربرد نمی باشند .

اما چنانچه در پیشگیری و یا درمان این اختلال شایع شخصیت ، روش عملی بی نظیری را جویا باشیم ، کلمه درخشان “ نماز ” باز هم راهگشا خواهد بود .

توصیه مؤکد اسلام مبنی بر اقامه نمازهای واجب یومیه به جماعت و علاوه بر آن بانگ روح افزای نماز جمعه در فراخواندن به یک اجتماع شکوهمند و پر شور هفتگی بعنوان سمبل بزرگی از اصالت “ اجتماعی بودن ” و ترک رهبانیت در همه تعالیم اسلامی مطرحند و گویی همه این قبیل تعالیم ، خود به خود نمازگزار را از گوشه نشینی و تنهایی ، به بطن اجتماع می کشاند .

بعلاوه نکته مهم دیگری که در آموزشهای متعالی نماز در زدودن روحیه انزوا و مردم گریزی در انسان ، خودنمایی می کند ، این مطلب است که ضمایر سوره مبارکه “ حمد ” بعنوان ‚ ام الکتاب ” و هسته اصلی نماز و تعالیم اسلامی ، همگی به صورت جمع ادا می شوند : ( .. ایاک نعبد و ایاک نستعین ، اهدنا صراط المستقیم )

به قول استاد ارجمند و دوست بزرگوارم ، جناب آقای “ دکتر حسن توانایان فرد ” در کتاب ارزشمند “ بهره وری در آموزشهای نماز ” : “ این که نعبد می گوئیم و نه اعبد و این که نستعین می گوئیم و نه استعین ” ، به عبارت دیگر این که ‚ می پرستیم ” می گوئیم و نه می پرستم و “ کمک می جوئیم ” می گوییم و نه کمک می جویم ، یعنی ضمیر جمع به کار رفته و نه ضمیر متکلم وحده ، به این دلیل است که به ما بیاموزد ، در اسلام ، جمع مقدم بر فرد است .. ”

این مطلب ، یعنی وجود ضمایر جمع و تکرار ” ما بودن ” و نه ” من بودن ” در جای جای نماز عمومیت دارد و در اساسی ترین اذکار نماز به چشم می خورد . مثلا در سلام دوم نماز می گوئیم : ( السلام علینا و علی عباد الله الصالحین ) و یا حتی در معروفترین دعاهای مستحب در قنوت ، دعا می کنیم : ( ربننا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه و قنا عذاب النار )

به این ترتیب ، نماز نه تنها از ابتلا به اختلال اسکیزوئید پیشگیری می کند ، بلکه توانایی دارد که مبتلایان به این عارضه را برای همیشه از کنج عزلت ، به قلب جامعه بکشاند .

زخم معده و زخم اثنی عشر از شایعترین موارد مراجعه به پزشکان داخلی و جراحان ، به حساب می آید که در بروز این مشکلات ، عوامل مختلفی ، دخیل دانسته شده است ، از جمله این اواخر وجود نوعی میکروب خاص  را در دستگاه گوارش عده زیادی از مبتلایان به زخمهای گوارشی ، در این مورد موثر می دانند .

اما اعتقاد عامیانه ای در فرهنگ ایرانی وجود دارد ، که مثلا وقتی مادرها یا مادربزرگ ها ، از شلوغی و آزار بچه ها و نوه های خویش ، به ستوه می آیند ، خطاب به آنها می گویند : بس است دیگر ! از دست تو زخم معده گرفتم !؟!

که صحت این صحبت عامیانه یعنی وجود ارتباط میان غم و غصه و بروز زخمهای گوارشی ، توسط منابع علمی جدید کاملا تایید می شود : مشاهدات بالینی طی سالیان دراز نشان داده است ، که علایم زخمهای گوارشی ممکن است در اثر تغییرات هیجانی بیمار یا تجربه شرایط استرس زای مختلف ، شروع و یا تشدید شود 

در راستای این فکر ، مطالعه ای که روی هزاران نفر از افراد خوانده شده برای خدمت سربازی در ایالات متحده آمریکا ، انجام گرفته است ، نشان می دهد که زخمهای گوارشی بیشتر در افرادی پیدا می شوند که نه تنها میزان ترشحات معدی ( بخصوص اسید معده ) در آنها بالاتر از حد طبیعی است ، بلکه دچار برخی واکنشهای هیجانی را در آنها برای ایجاد زخم گوارشی پدید می آورد .در این مورد فرانس الکساندر به ترسیم شخصیت های خاصی از نظر روانی می پردازد که بروز ، زخم های گوارشی ، اکثرا در آنها اتفاق می افتد.و به این ترتیب این مجموعه نکات را باید در ایجاد تسکین روانی در مبتلایان به زخمهای گوارشی ، در نظر داشت .

با این اوصاف می توان توجه کرد ، که عوامل تسکین بخش روان ، ( به خصوص درصدر آنها عوامل مذهبی ) می توانند نقش عمده ای در کاهش دادن زمینه ابتلا به زخمهای گوارش ایفا کنند و در این مورد در کشور ما جای تحقیق ها و پژوهش های جامع آماری ، که به مقایسه معنی دار میان نمازگزاران و تارک الصلوه ها ، در مورد میزان ابتلا به بیماریهای مورد بحث ، در طب روان تنی ، از جمله زخمهای گوارشی بپردازند ، به شدت خالی است .

اما آنچه که با استناد به شواهد نظری می توان استنتاج کرد ( یعنی با روشی که نویسنده این مجموعه مقالات با توجه به امکانات محدود خود ، ناگزیر بدان بوده است ) این است که نماز به عنوان یک واکسن قدرتمند در ایمنی بخشی در مقابل استرس ها و ناملایمات زندگی و ایجاد احساس امنیت روانی در اشخاص و به علاوه از آن مهمتر با ایجاد ثبات در شخصیت و برقرار کردن تعادل روانی ، می تواند ، اثر شگرفی بر همه مشکلات جسمی ، که به شدت زیر نفوذ تاثیرات روانی ، هستند بگذارد ، که ما نمونه هایی از این مشکلات را طی شماره های اخیر ، بررسی کرده ایم .

پیامبر اکرم (ص) :

“ مومن ، شوخ و لبخند بر دهان باشد و منافق بدخلق و گره بر ابرو .”

امروزه ضرب المثل ایرانی “ خنده بر هر درد بی درمان دواست ” مصداق کاملا علمی پیدا کرده است . دانش پزشکی در قرن حاضر به وضوح می داند اشخاصی که اصطلاحا یک لب و هزار خنده گفته می شوند ، نسبت به آنان که به اصطلاح با خودشان نیز قهرند ! و نسبت به زندگی بدبین و عبوس هستند ، بسیار کمتر دچار بیماری های جسمی و روانی می شوند .

به این ترتیب هر عاملی که شادابی را به انسان هدیه کند ، در واقع به سلامتی جسم و روان او کمک کرده است . اما نکته بسیار مهمی که دانش طب به بشر آموخته است ، این مطلب است که شادابی و افسردگی انسان پیش از آنکه تحت کنترل اراده او باشد ، زیر فرمان تغییرات مواد شیمایی در سلسله اعصاب مرکزی انسان است و ما این مطلب را در ادامه مباحث “ 40 نکته پیرامون نماز ” از جمله مبحث “ تعادل ناقلهای عصبی ” روشن تر خواهیم کرد .

اما در اینجا ذکر همین نکته کافی است که مثلا افزایش یک ماده شیمیایی به نام “ دو پامین ” در بدن سبب می شود ، انسان بدون آنکه خود بخواهد ، دچار ناراحتی و کاهش این ماده نیز سبب شاد شدن غیر ارادی انسان خواهد شد .

بعنوان مثال ، عصبانیت و ناراحتی غیر ارادی و بدون علت صبحگاهی که حالت شدید آن بعنوان ملانکولی یا همان مالیخولیا ( افسردگی درونزاد صبحگاهی ) شناخته می شود ، در اثر تغییرات و کم و زیاد شدن همین مواد شیمیایی بوقوع می پیوندد.

اما از جمله این مواد شیمیایی داخل بدن که به طور غیر ارادی سبب شادی انسان می شود و به او شعف و نشئه بی نظیر می بخشد ، ماده ای به نام “ کورتیزول می باشد که میزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهی بشدت افزایش می یابد و در صورت بیداری انسان در این ساعات ، لذت و شعف سرمست کننده ای نصیب او می شود که بی شک بر زندگی او در تمام طول روز تاثیر گذار است .

افزایش کورتیزول در ساعات صبح و ارتباط آن با سرخوشی صبحگاهی ، که امروزه از مسلمات پزشکی است ، در واقع توجیه قابل توجهی بر همه مضامینی که در فرهنگ و ادب و عرفان پیرامون “ اسرار سحر ” معرفی می شوند ارائه می دهد .

از نمونه توجه بسیار به سرخوشی و شادابی سحرگاهی و تاثیر آن در زندگی انسان در اشعار خواجه شیرین سخن شیراز حضرت حافظ بسیار می توان یافت :

هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ
از یمن دعای شب و ورد سحری بود

ضرب المثل ایرانی مشهور که منسوب به بزرگمهر می باشد یعنی : “ سحر خیز باش تا کامروا باشی ” نیز اشاراتی نغز به تاثیر بیداری صبحگاهی بر زندگی شادکامانه و سعادت آمیز دارد .

به این ترتیب واضح است ، امر واجب نماز صبح با ارزانی داشتن بیداری صبحگاهی به انسان تقدیم کننده شادابی جسم و روان به او می باشد و یک نتیجه مهم این شادابی ، سلامت جسم و روان خواهد بود .

صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ
هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم

حضرت علی (ع) : نماز ، داروی تکبر است .

نارسیس ( نرگس ) نام پسر جوان افسانه ای است ، که در دوران کهن ، تصویر خود را در آب زلالی دید و یک دل نه صد دل ، عاشق خود شد !؟! و این داستان عجیب ، وجه تسمیه ای برای معرفی نوعی اختلال شخصیت موسوم به اختلال شخصیت خود شیفته narcissistic personality disorder) ( گردید .

افراد مبتلا به این اختلال ، با احساس عمیق اهمیت شخصی ، احساسات خود بزرگی بینی و به نوعی ، اعتقاد به بی نظیر بودن خودشان مشخص هستند ! این اختلال عمیق شخصیت که در اوایل بزرگسالی به ظهور می رسد ، روی افکار ، اعمال و رفتار شخص به شدت تاثیر می گذارد بدین نحو که آنان خود را آدم های خاصی می پندارند و انتظار دارند که به طور خاصی ، با آنان مدارا شود ، اینان هرگز تحمل انتقاد را ندارند و چنانچه کسی از آنان انتقادی بکند ، دچار خشم می گردند یا ممکن است چنان به رفتار خود اطمینان داشته باشند که شخص انتقاد کننده را جز ابلهی به شمار نیاورند و نسبت به انتقاد او ، کاملا بی تفاوت باشند .

تاثیر نماز بر ثبات شخصیت

ربنا افرغ علینا صبرا و ثبت اقدامنا

پروردگارا ! صبر و شکیبایی را بر ما فرو ریز و قدمهایمان را ( در زندگی ) ثابت و پایدار نما .

( سوره مبارکه بقره ـ آیه شریفه 250 )

شخصیت در تعریف روانشناسی و روانپزشکی ، معرف مجموعه ای از صفات ، رفتارها ، افکار و تمایلات عاطفی و هیجانی هر فرد می باشد ، که او را از دیگران متمایز می کند .

دانش امروز ، عوامل شکل دهنده شخصیت انسان را در دو گروه درونی و بیرونی ، طبقه بندی می نماید . صرفنظر از عوامل درونی و جسمی تاثیر گذار بر روی شخصیت ( از جمله مسائل ژنتیکی ، وضعیت فیزیکی و ظاهری بدن ، مسائل هورمونی و شیمیایی و .. ) عوامل بیرونی

( محیطی ) نقش عمده ای را در شکل دادن به شخصیت انسان ، ایفا می کنند.

این عوامل بیرونی شامل :

1. تاثیر والدین و خانواده

2. عوامل فرهنگی ـ اجتماعی

3. تجارب زندگی می باشند و تاثیر هر کدام از این عوامل بر شخصیت انسان توسط مطالعات متعدد پژوهشی به اثبات رسیدده است . 

تاثیر نماز بر اختلالات هیستریک

اذکرونی اذکرکم

مرا یاد کنید و به سوی من توجه نمایید

تا شما را یاری کنم و به سویتان توجه نمایم

( سوره مبارکه بقره ، آیه شریفه 152)

اختلالات تجزیه ای و تبدیلی که برای سهولت اطلاق در این مقاله ، مانند منابع قدیمی تر علمی ، با اصطلاح کلی هیستری خوانده می شوند دلالت بر طیف گسترده ای از انواع بیماریهای جسمی و روانی دارد که در ارتباط با مفهوم تلقین به سر می برند . زیگموند فروید نابغه بزرگ تاریخ علم ، از طریق انجام مطالعاتی حول و حوش همین مجموعه بیماریها ، یعنی هیستری ( که در کتابی به همین نام انتشار یافت ) به نظریات و کشفیات درخشان خود ، پیرامون ضمیر ناخودآگاه ، در انسان دست یافت .

اکتساب نفع ( منفعت طلبی ) جلب توجه اطرافیان ، نیازمندی عمیق به مهر و محبت ، حذف خاطرات بد و مقابله با تجربه های نامطلوب و تلخ زندگی و مسائل بسیار دیگر از این قبیل ، از جمله دلایلی هستند که سبب میشوند شخص به صورت ناخود آگاه ( یعنی بدون آن که خود متوجه و آگاه باشد ) علائم بیماریهای مختلف جسمی و روانی را تقلید کند و در واقع به یک حالت هیستریک مبتلا گردد . بعنوان مثال شخصی که در یک محیط بسیار پر سر و صدا و شلوغ ، کار و یا زندگی می کند ممکن است به طور ناگهانی دچار ناشنوائی کامل

( کری عصبی ) گردد ، حال آن که ساختمان دستگاه شنوائی او کاملا طبیعی است و هیچ اشکالی در آن دیده نمی شود . یا کودکی را در نظر بگیرید که از ورود به مدرسه ، متنفر است ، اما هنگامی که مجبور به رفتن مدرسه می شود هر صبح قبل از حرکت ، دچار دردهای شدیدی می شود که با معاینات پزشکی و آزمایشهای طبی ، هرگز قابل توجیه نیست. یا زن جوانی که دوست ندارد همسرش او را در خانه تنها بگذارد ، به همین دلیل به طور ناخودآگاه ، دچار حملات شدید تهوع ، استفراغ و .. می گردد . البته لازم به توجه است که حالات هیستریک معمولا در افرادی بوقوع می پیوندد که دارای شخصیت های خاص و به شدت تلقین پذیر ( هیستریونیک ) می باشند ، ضمنا باید توجه داشت که مفهوم هیستری با مفهوم تمارض ( تظاهر به بیماری کردن ) به کلی متفاوت است ، چرا که شخص هیستریک واقعا و بدون آن که خود بخواهد علائم بیماری ها را تقلید می کند اما شخص تمارض کننده ، خود به خوبی می داند که بیمار نیست ، اما بدلایلی ادعای داشتن علائم بیماری را می نماید و به بیماری کاملا آگاهانه تظاهر می کند .

بدین ترتیب مبتلایان به اختلالات هیستریک ، ممکن است علائم هر بیماری جسمی و روانی را تقلید نمایند ، مثلا دچار فلج شوند ، به حملات صرع مبتلا گردند ، کور شوند ، هویت خود را فراموش کنند و علائم بیماری های روانی مختلف را نشان دهند و ..

رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی ربنا و تقبل دعاء

پروردگارا ! من و فرزندانم را اقامه کنندگان نماز قرار ده و دعای مرا قبول فرما .

سوره مبارکه ابراهیم ـ آیه شریفه 40

عبارت مشهور العلم فی الصغر ، کالنقش فی الحجر ( دانش در کودکی ، مانند نقش پایدار در سنگ است ) ، امروزه با پیشرفت دانش پزشکی و روانپزشکی و بخصوص با پیدایش روانکاوی توجیه کامل علمی پیدا کرده است .

روانشناسی مدرن ، با تداعی از مکتب روانکاوی فروید و نظریات ژان پیاژه ، جان باولف و بسیاری از دانشمندان دیگر ، به ما می گوید که مهمترین دوران زندگی بشر که بوجود آورنده شخصیت نهایی او ، خواهد بود ، دوران کودکی است . بر این اساس هر قدمی که در جهت ایجاد سلامت روانی اطفال برداشته شود ، به نوبه خود سبب ایجاد جامعه ای سالم و موفق خواهد شد .

اما بزرگترین موهبتی که ممکن است در جهت ایجاد سلامت روانی نصیب یک طفل نورسیده گردد ، پای گذاشتن او در خانواده ای مومن و نمازگزاراست .

تعالیم آیین حیات بخش اسلام که حتی کوچکترین مسائل بشری را بدون پاسخ نگذاشته است ، از همان بدو تولد نوزاد برای او برنامه ها و روشهای متعددی دارد ، که عمل به آنها ضامن سعادت و سلامت همیشگی انسان است .

از جمله در بعد سلامت روانی ، آیین اسلام به والدین و بخصوص پدر ، مؤکدا حکم کرده است که مثلا نام نیک بر بچه بگذارند و امروز علمای روانشناسی متفقا به این نتیجه رسیده اند که چگونه نام یک کودک در شکل گیری شخصیت او ، تاثیر گذار است و چگونه یک نام بد ممکن است موجبات تحقیر کودک ( مثلا تمسخر او توسط همسالان ) و در نتیجه تزللزل شخصیتش گردد و یا هنگامیکه روانکاوی در قرن بیستم ، حکایت از حضور تظاهرات نهفته اما مقتدر جنسی در وجود اطفال می کند . آن گاه مفهوم عمیق آن بخش عظیم از احادیث و روایات معصومین (ع) که مثلا بوسیدن دختران توسط مرد نامحرم را بعد از 5 ، 6 سالگی منع کرده اند ، یا اجازه نداده اند کودک برهنه در کنار کسی بخوابد و . روشن می شود .