مثل نماز، مثل انسان است. همین طور کهانسان روح و کالبد و اعضاء و جوارح دارد. اگر رکوع و سجودو قرائت و تسبیح و تشهد و سلام را جسم و کالبد نماز بدانیم، حضور قلب و توجه درونى به حقیقت نماز و به آن کسى که بااو راز و نیاز مى کنیم روح نماز است. در این جا لازم است که نمازگزاران را براى تحصیل خشوع وخضوع و توجه بیشتر به خدا و حضور قلب در نماز و سایر عبادات به چند چیز توصیه کنم.

1- نمازگزاران باید براى به دست آوردن آن چنان معرفتى کهدنیا را در نظر انسان، کوچک و خدا را بزرگ جلوه دهد کوششو جدیت کنند، تا هیچ کار دنیوى نتواند به هنگام نماز و راز و نیاز با خدا، آنان را به خود متوجه سازد.

2- نمازگزاران باید توجه به کارهاى پراکنده و مختلف کهمعمولاً مانع تمرکز حواس است نکنند و آن ها را از خود دورنمایند. هر چند انسان، توفیق پیدا کند که مشغله هاى پراکنده را کم کند، به حضور قلب در نماز و عبادت هاى خود کمک کرده است.

3- انتخاب محل و مکان نماز و سایر عبادت ها نیز در اینامر، اثر مهمى دارد؛ به همین دلیل، نماز خواندن در برابراشیاء و چیزهایى که ذهن انسان را به خود مشغول مى کند مکروه است.

همچنین نماز خواندن در برابر درهاى باز و محل عبور و مرورمردم و در مقابل آینه و عکس و مانند این ها مکروه است؛ بههمین دلیل، مساجد و محل عبادت مسلمانان هر قدر ساده تر وخالى از زرق و برق و تشریفات باشد بهتر است، چرا که بهحضور قلب کمک مى کند.

4- پرهیز از گناه نیز عامل مؤ ثرى است؛ زیرا گناه قلب رااز خدا دور مى سازد و از حضور قلب مى کاهد و دل و روان انسان را سیاه و آلوده مى کند.

5- آشنا شدن به معناى نماز و فلسفه و ذکرهاى نماز، خودعامل مؤ ثر دیگرى براى خشوع پیدا کردن و به نماز، روح دادن است.

6- انجام دادن مستحبات نماز و آداب آن، چه در مقدمات و چهدر اصل نماز، نیز کمک مؤثرى براى پیدا کردن خشوع و خضوعدر موقع خواندن نماز است.

منبع: کتاب سجاده عشق، نعمت الله صالحی حاج آبادی.

داستان زیر داستان اولین نماز دکتر جفری لانگ استاد ریاضیات دانشگاه کانزاس است.

ویکه در خانواده ای پروتستان در آمریکا به دنیا آمده در ۱۸ سالگی بی خدا می شود. وی از طریق یکی از دانشجوهای مسلمانش نسخه ای ترجمه شده از قرآن هدیهگرفت و ظرف سه سال همه ی آن را مطالعه کرد و در پایان تصمیم گرفت اسلام بیاورد.

روزی که مسلمان شدم امام مسجد کتابچه ای درباره ی چگونگیادای نماز به من داد. ولی چیزی که برایم عجیب بود، نگرانی دانشجوهایمسلمانی بود که همراه من بودند. همه به شدت اصرار می کردند که: راحت باش! به خودت فشار نیار! بهتره فعلا آرام آرام پیش بری ...

پیش خودم گفتم: آیا نماز اینقدر سخت است؟

ولیمن نصیحت دانشجوها را فراموش کردم و تصمیم گرفتم نمازهای پنجگانه را بهزودی شروع کنم. آن شب مدت زیادی را در اتاق خودم بر روی صندلی نشسته بودم وزیر نور کم اتاق حرکت های نماز را با خودم مرور می کردم و توی ذهنم تکرارمی کردم.

همینطور آیات قرآنی که باید می خواندم و همچنین دعاها و اذکار واجب نماز را ...

از آنجایی که چیزهایی که باید می خواندم به عربی بود، باید آنها را به عربی حفظ می کردم و معنی اش را هم به انگلیسی فرا می گرفتم.

سخن از راز نماز در نهج البلاغه و رابطه این فریضه بزرگ الهى با على علیه السلام، پیشواى عظیم الشأن ما و گوینده نهج البلاغه است، که یکى از جالب‏ترین مباحث این کتاب با عظمت را تشکیل مى‏دهد. نماز، نخستین حکم الهى بود که چند روز پس از بعثت پیغمبر خاتم، حضرت محمد بن عبد اللَّه صلى اللَّه علیه و آله و سلم توسط جبرئیل امین از جانب خداوند صادر گردید و پیغمبر با تعلیم پیک وحى، آن را معمول داشت. بدین گونه که پیک وحى الهى، جبرئیل امین، چند روز بعد از آن که پیغمبر به مقام نبوّت رسید، براى دومین بار بر آن حضرت نازل گردید و آبى از آسمان آورد و طریقه وضو گرفتن و نماز گزاردن و رکوع و سجود را به پیغمبر آموخت.

بنابراین، نماز این فریضه بزرگ الهى و عالی ترین فرمان خداوند عالم که بهترین حالت یک انسان با ایمان و بنده خدا در پیشگاه الهى است، نوبر احکام اسلام است و از همین‏جا نیز باید قدر آن را دانست و به اهمیت آن پى برد.

نکته جالب توجه اینست که پس از پیغمبر، نخستین کسى که از مردان آن را به پا داشت على علیه السلام و آنهم در سن نه سالگى بود که در خانه پیغمبر به سر مى‏برد و چون پیغمبر وضو گرفت او نیز وضو گرفت و همین که رسول خدا به نماز ایستاد، آن وجود مقدس هم در آن سن و سال، پشت پیغمبر صلی الله علیه و آله خدا ایستاد و در پشت سر على علیه السلام هم تنها خدیجه بود که به عنوان اولین زن به نماز ایستاد و با پیغمبر صلی الله علیه و آله نماز جماعت گزاردند. و اولین اقامه نماز، هم به جماعت بود، جماعتى این چنین که پیغمبر صلی الله علیه و آله در جلو و على پسر بچه نه ساله در پشت سر آن حضرت و خدیجه، همسر پیغمبر در پشت سر على(علیه السلام). مى‏بینید که على علیه السلام سراینده نهج البلاغه، چه رابطه‏اى با نماز، این دستور عالى آسمانى دارد که شش سال پیش از بلوغ و قبل از همه، آن هم در پشت سر پیغمبر صلی الله علیه و آله و براى نخستین بار به عنوان وظیفه دینى که پیغمبر ختمى مرتبت از جانب خداوند مأمور به انجام آن شده است، آن را معمول داشت. پس على علیه السلام نخستین نمازگزار اسلام است

پرسش: در نماز فرادا بهتر می توانم به مستحبات عمل کنم، در این صورت باز هم جماعت را توصیه می کنید؟

همه مراجع: بله، نماز جماعت مختصر، از نماز فرادایی که طول داده شود بهتر است. در روایتی آمده است: اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از آن نماز ثواب 150 نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند، ثواب ششصد نماز دارد ... و اگر عدد آنها از ده تجاوز کند، چنانچه تمام آسمان ها کاغذ، دریاها مرکب و درختان قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.

منبع: کتاب نسیم کمال، انتشارات سازمان بسیج دانش آموزی و فرهنگیان.

حجاب در نماز

پرسش: اگر خانمی بین نماز متوجه شود که موهای او از چادر بیرون آمده، تکلیفش چیست؟ اگر بعد از نماز بفهمد، آیا نمازی که با این حالت خوانده، درست است؟

پاسخ: همه مراجع (به جز بهجت و وحید): اگر در بین نماز بفهمد، باید آن را بلافاصله بپوشاند و نمازش صحیح است، به شرط آنکه پوشاندن زیاد طول نکشد و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.

آیات عظام بهجت و وحید: اگر در بین نماز بفهمد، باید آن را بلافاصله بپوشاند و بنابر احتیاط واجب نماز را تمام کند و دوباره بخواند و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.

پرسش: اگر هنگام گذاشتن پیشانی روی مهر، قسمتی از موی سر یا چادر بین پیشانی و مهر حایل شود، وظیفه چیست؟

همه مراجع: باید به طوری که پیشانی از روی مهر بلند نشود، مو یا چادر را کنار بزند و بعد از استقرار پیشانی روی مهر، ذکر سجده را بگوید. البته اگر مقداری از پیشانی که در سجده لازم است، روی مهر باشد، کنار زدن چادر یا مو از پیشانی لازم نیست.

خداوند در قرآن می‏فرماید:

«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ».

   برای شما در رسول­خدا نمونه و سرمشق نیکویی برای پیروی است برای آن کسی که به خدا و آخرت امیدوار است و بسیار خدا را یاد می‏کند.[1]

   پیامبر(ص) در طول تاریخ بزرگترین سرمشق بشریت بوده است؛ زیرا پیش از این که با گفتار خود مربی و راهنمای مردم باشد، با رفتار شخصی خویش بهترین تربیت کننده و راهبر بود.

   شخصیت پیامبر(ص) نمونه‏ای برای یک روزگار، یک نسل، یک ملت، یک مذهب و یک مکان خاص نمی‏باشد، بلکه یک سمبل جهانی و همیشگی برای تمام مردم در همه زمانهاست.

عبادت

   عبادت را اهل لغت به معنای غایت خضوع و تذلل دانسته­اند و گفته­اند چون عبادت، اعلی مراتب خضوع است.[2] پس لایق نیست؛ مگر برای کسی که اعلی مراتب وجود و کمال و اعظم نعم و احسان را دارد و از این جهت عبادت غیر حق شرک است.

   خداوند از جهات مختلف قابل عبادت است و ما باید حمد و سپاس او را بجا آوریم به خاطر کمال ذات و صفات او که «الله» است، به خاطر احسان و تربیت او که «رب العالمین» است و به خاطر امید و انتظار ترحم و لطف او که «الرحمن الرحیم» است و به خاطر قدرت و هیبت او که «مالک یوم الدین»است.

یکی از دوستان نزدیک شهید رجایی چنین می گوید :«یک روز حدود ظهر نزد شهید بزرگوار رجـایی بودم که صدای اذان شنیده شد در حالی که ایشان از جایشان حرکتی کرده می خواستند خود را برای اقامه نماز آماده کنند» یکی از خدمت گزاران وارد اتاق شد و گفت :«غذا آماده است سرد می شود اگر اجازه می فرمایید ،بیاورم» شهید رجایی فرمودند:«خیر بعداز نماز»خدمتگزار از اتاق خارج شد ،ایشان با چهره ای متبسن و دلی آرام خطاب به من فرمودند عهد کرده ام هیچ وقت قبل از نماز ناهار نخورم ، اگر زمانی ناهار راقبل نماز بخورم ، یک روز روزه می گیرم.

خداوند نیز می فرماید: کسی که نمازش را اول وقت می خواند خواهش و خواسته او را برآورده می کنم و بهشتم را بر او مباح می گردانم.

نماز قضاء، نمازى را گویند که بعد از وقت خوانده شود.

مسأله 301- انسان باید نمازهاى واجب را در وقت معیّن آن بخواند و چنانچه خداى نکرده بدون عذر نمازى از او قضاء شود گناهکار است و باید توبه کرده و قضاى آن راهم بجا آورد.

مسأله 302- در دو مورد، بجا آوردن قضاى نماز، واجب است:

الف: نماز واجب را در وقت آن، نخوانده باشد.

ب: بعد از وقت متوجّه شود نمازى که خوانده است باطل بوده.

مسأله 303- کسى که نماز قضاء دارد، نباید در خواندن آن کوتاهى کند، ولى واجب نیست فوراً آن را بجا آورد.

مسأله 304- قضاى نمازهاى روزانه لازم نیست به ترتیب خوانده شود، ولى اگر نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء یک روز باشد، باید به ترتیب بخواند.

مسأله 305- کسى که مى داند نماز قضاء دارد، ولى شماره آنها را نمى داند; مثلاً نمى داند چهارتا بوده یا پنج تا، چنانچه کمتر را بخواند کافى است.

مسأله 306- اگر شماره آنها را مى دانسته، ولى اتّفاقاً فراموش کرده است اگر مقدار کمتر را بخواند کفایت مى کند.

مسأله 307- نماز قضاء را با جماعت مى توان خواند، چه نماز امام جماعت أدا باشد یا قضا، و لازم نیست هر دو، یک نماز را بخوانند، مثلاً اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند، اشکال ندارد.

مسأله 308- اگر مسافرى که باید نماز را شکسته بخواند، نماز ظهر یا عصر یا عشاء، از او قضا شود، باید آن را دو رکعتى بجا آورد، اگرچه در شهر خودش باشد.

مسأله 309- در سفر نمى توان روزه گرفت، حتى روزه قضاء، ولى نماز قضاء مى توان بجا آورد.

مسأله 310- اگر در سفر بخواهد نمازهایى را که در غیر سفر قضاء شده است بجا آورد، باید نمازهاى ظهر و عصر و عشاء را چهار رکعتى قضاء کند.

مسأله 311- نماز قضا را در هر وقتى مى توان بجا آورد.

نماز قضاى پدر و مادر

مسأله 312- تا انسان زنده است، اگرچه از خواندن نماز خود عاجز باشد، دیگرى نمى تواند نمازهاى او را قضاء کند.

مسأله 313- پس از مرگ پدر یا مادر، نماز و روزه هایى را که به خاطر عذرى بجا نیاورده باشد، بر پسر بزرگتر او واجب است آن نماز و روزه ها را قضاء کند.

ممکن است عملی صحیح باشد ولی مورد قبول قرار نگیرد، مثل جنس بی مشتری . در احادیث ، نماز برخی از افراد را فاقد ارزش و مردود به حساب آورده اند، که به چند نمونه اشاره می شود:

بی تفاوت ها

امام صادق (ع) فرمود: نماز کسانی که نسبت به برهنگان و آوارگان جامعه بی تفاوتند، قبول نیست. (1)

حرام خواران

پیامبر اکرم (ص ) فرمود: نماز حرام خواران ، مثل بنای ساختمان بر ریگ است . ((الصلاة مع اکل الحرام کالبناء علی الرمل )) (2)

بی تعهدان در خانه

رسول خدا (ص ) فرمود: نماز زنی که از درآمد شوهر بهره مند می شود ولی به مسئولیت الهی خود عمل نمی کند، پذیرفته نیست. (3)

تارکان زکات

در قرآن در اکثر موارد، پرداخت زکات را در کنار بر پا داشتن نماز آورده ، و در احادیث بسیاری آمده که نماز آنانکه زکات مال خویش را نمی دهند، پذیرفته نمی شود. (4) روزی رسول خدا (ص ) وارد مسجد شد و نه نفر را به جرم اینکه زکات نمی دادند، از مسجد بیرون کرد، سپس اقامه نماز نمود. آری ، رابطه با خدا باید در کنار رابطه با محرومان جامعه باشد.

افراد لاابالی

نماز کسی که اهل تقوا نیست ، یا رکوع و سجودش را در نماز به طور مطلوب انجام نمی دهد، پذیرفته نیست. (5)

حاقن و حاقب

حاقن و حاقب ، یعنی کسی که بول و غائط خود را نگاه می دارد و بدینوسیله به خود فشار آورده و دچار ضررهای جسمی می شود. این کار، علاوه بر زیان برای سلامتی ، در نماز هم موجب عدم تمرکز فکر می شود و حضور قلب را از بین می برد. امام صادق (ع) فرمود: نماز چنین کسانی قبول نمی شود. (6)

پیش نماز غیر محبوب

گاهی در مسجدی ، ممکن است مردم به پیش نمازی علاقه نداشته باشند و او را قبول نکنند ولی او بخاطر حفظ خود، حاضر نباشد مسجد یا پایگاه خود را رها کند. طبیعی است که چنین موردی ، موجب بروز برخورد و خلوت شدن نماز جماعت می شود. در روایات، نماز جماعت چنین کسانی مردود شمرده شده است. (7)

پی نوشت ها:

1- بحارالانوار، ج 84، ص 242.

2- بحارالانوار، ج 84، ص 258.

3- نهج الفصاحه، جمله 54.

4- بحارالانوار، ج 84، ص 317.

5- بحارالانوار، ج 84، ص 253 و 258.

6- محجه البیضاء، ج 1، ص 354.

7- بحارالانوار، ج 84، ص 317.

منبع: پرتوی از اسرار نماز، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی.

اگر پدری نماز خود را نخواند و پسر بزرگ نداشته باشد آیا به عهده ی دختر بزرگ است یا خیر؟
پاسخ – بر عهده ی دختر بزرگ نیست . ایشان گفته اند پسر بزرگ ندارد . اگر فرد یک پسر هم دارد بر عهده ی او است . حتماً لازم نیست که پنج پسر داشته باشد و نماز و روزه ها بر عهده ی بزرگترین آنها باشد . اگر یک پسر هم دارد نماز و روزه های قضا به تفسیری که گفته شده بر عهده ی همین یک پسر است . اگر شخص فرزند پسری نداشته باشد بر عهده ی دخترها نیست. اما درصورتی که  آنها نیز برای پدر بجا بیاورند کار خوبی است و می توانند این کار را انجام دهند. در همان مورد نیز که میت فرزند یا فرزندان پسری دارد ، اگر پسران دیگر که کوچک تر هستند و یا دختران همکاری کنند یا بجا بیاورند اشکالی ندارد و کار خوبی است . اما از لحاظ حکم شرعی وظیفه ی پسر بزرگ است .